Getirilen vergi zamları geçtiğimiz sene uygulanan seçim kazanma amaçlı gerçekleştirilmiş absürd politikaların, doları sabit tutmak için satılan ülkeye ait birikmiş varlıkların, ekonomide dahi işi ehline değil de "bizim adamımıza" vermenin doğrudan sonucu. Merkez bankası tarafından basılan sonsuz para, verilen %40'a varan peşin faizler bugün halk tarafından ödenen acı faturanın gerçek sebebi.

İyi tarafı vergilerin artması, faizin arttırılarak piyasadan nakit çekilmeye çalışılması deliğin büyüme hızını belki bir tık düşürebilir ama yapılan saçma hareketlerin etkisi o kadar büyükki bir kaç sene yurtdışından ürün almayıp sadece satsak bile kapatamayız. Ötelemeye devam. Asıl kötü tarafı bir şeylere ulaşamama, yokluk dönemi halen daha başlangıç aşamasında.

Huobi v.b. borsalar zaten bu yöntemi uzun süredir uyguluyor. Ancak çok işe yaradığını söyleyemem. Yoğun ilgi dönemlerinde binance'da ilk satışı gerçekleştiren projeler 200-300x gibi absürd rakamları görüp aylarca da o değerde kalabiliyorlar. Bu tip projelerde ilk 5 dakika 10x fiyatla girilmiş ve hiç birisinin işlemi gerçekleşmeyen büyük bir emir yığını göreceğiz. Kıyamet 5. dakikanın sonunda kopacak.

Çok uzun zamandır yapmaları gereken ama çok geri kaldıkları bir değişiklik oldu. Müşteri hizmetlerine defalarca dilediğimde deposit adresimi değiştirebilme özgürlüğüne sahip olmam gerektiğine dair yazı yazdım. En son alt hesap açma hakkı tanımladılar, trader olmadığım için VIP limitlerini dolduramıyor olmama rağmen. Lakin alt hesaptada geçmişte FTX'te yada şu an OKX'de olduğu gibi bir kullanım anlayışı yok. Her hesap için ayrı mail belirtmeli ve KYC süreci yapmalıydınız, sonuçta sorunumu çözmemişlerdi. Bu sorundan dolayı hacim kaybettiklerini fark edince uygulamaya karar vermiş olmalılar.

Binance ve çeşitli borsaların girilebilecek emir miktarını sürekli olarak daraltmasının altında da botlarla ilgili olaylar yatıyor. SYS için benzer bir olay yaşandıktan sonra normalde sınırsız emir verilebilirken bunu önce üstte ve altta 10 kat olacak şekilde kısıtlamışlardı. Daha sonra olaylar devam edince bunu 5 kata indirdiler. Yani uygulamadan önce BTC için bile 1$ emir vermek mümkündü daha sonra BTC fiyatını 30k alarak örneklendiriyorum bu limiti 3k alt ve 300k üst olarak değiştirdiler. Şimdi ise 6k alt sınır, 150k üst sınır durumunda. Bitcoin için bu sınırların gerçekleşmesi pek mümkün olmasa da az hacimli altcoinler için çok olası.

Şimdilerde ise botlar binance'da bu işlemi gerçekleştirmek için anlık çakılma yada yükselme yerine 1-2 dakika gibi sürece dayanan aralıkla işlem gerçekleştiriyor bu uygulanan kat limitini aşmalarını sağlıyor kısmen.

2017'den beri sürekli olarak BTC arttırma derdinde olduğumu düşünürsek 6 sene uzun vade demek için yeterli bir süre sanırım. Muhtemelen elimdeki BTC miktarının büyük bölümü miras olacak çünkü satmak için sebep göremiyorum.

Diğerlerine gelirsek projenin ekosistem için önemine bakıyorum. Eğer hızlı gelişebilir alanlardaysa HOLD. Örneğin elimde halen airdroptan gelme UNI, OP, ARB duruyor satmadım hiç.

Bir de hype takip için alıp sattığım şeyler var. Proje için ciddi hype ihtimali görüyorsam erken aşamalardan yatırım yapıp en kısa sürede ana paramı çıkmaya bakıyorum. Bu piyasada hype olacak proje tipi çok hızlı değişiyor. Tekrar sıra gelene kadar eğer eldeki mal çok işlevsel değilse büyük ihtimalle ölüyor.

Gerekçelere bakmadan her fiyat artışını balon olarak nitelendirmek doğru bir tutum değil. Fiyatların tekrar 5-6 sene öncesini dolar bazlı dahil göreceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. %20-%30 bir ihtimal fakat daha fazlası değil köpük kısmı.

Benzer süreçte dünya genelinden farklı örneklere de bakarsanız 2x artış görebilirsiniz.

Hollanda:



ABD:



Şekildeki ev fiyatlarıyla ilgili iki grafiğe bakarsanız ikisinde de benzer artışları görürsünüz yaklaşık pandemi ile başlayan.

Bizim ülkemize dönecek olursak bu iki grafiğin üzerine dolar çekmek için gel gel yapılan zengin arapları, Suriyelileri ve savaş sebebiyle ülkelerinin dışına çıkan Ukrayna - Rus vatandaşları için 5 sene önce 10k dolar dediğiniz yerler sudan ucuzdu. Yaşadığınız bölge neresi bilmiyorum lakin Sapanca - Yalova v.b. şehirlere bakarsanız zengin arap etkisini Antalya çevresine bakarsanız Rus - Ukraynalı etkisinin en bariz etkilediği yerleri görebilirsiniz.

Türkiye'de en hızlı yaygınlaşma dönemini kaçırmış oldular. BtcTurk ve Paribu çoktan köprüyü geçtiler ve özellikle BtcTurk reklamı görmediğim gün yok neredeyse. Bu iki borsa ciddi hatalar yapmadıkça yada yerlerine geçmek isteyen borsa ortaya çok orijinal fikirler dökmedikçe güvene dayalı ilerleyen kullanım alışkanlığının kırılıp hacmin yer değiştirmesi zor.

İkisi de var hocam. Kitlenin bir bölümü faiz haram diyerek dolaylı yoldan faizin her türlüsünü kullanıyor bir bölümü de kredi çekip ev almaktan bile uzak duruyor. Şirketler boyutunda da aynı senaryo devam ediyor lakin herhangi bir bankaya girmiş paranın faize bulaşmamış olma olasılığı yok. Siz faiz gelirini almamayı tercih ediyorsanız bile sizin yerinize banka alıyor.

7-8 sene önce bir hocaya bu durumu anlatıp parayı faize koyup faiz olarak gelen parayı tamamen hayır işlerinde kullanıp kullanamayacağımı (isimsiz bağış dahil) sormuştum. Cevap faizden gelen parayla hayır yapılmaz, haram. Dedim ben kendime hayır sevabı da istemiyorum bankaya gideceğine fakir fukaraya gitsin sonuç değişmedi. Günahı boynuma diyerek umursamadım.

Bence temel sorunlardan birisi din adamlarının detaylarını bilmedikleri konularda bile kendisini uzman gibi görüp kesin yargılarda bulunması ki insanlarda kafa karışıklığı yaratan da bu.

Bankada işe başlayacak insanlara bile paranı faiz parasıyla ödüyorlar haram muhabbetine girenler var ki bu insanlar emeklilik maaşı alıyor ki onun da temelinde yine faiz yatıyor.

Diyanet işlerinin parasını faizde tutmasıyla ilgili bir şeyler hatırlıyorum sanki  .

İnsanların basit twitter hesaplarının şifrelerini saklarken gösterdiği özen ile private key'lerini saklarken gösterdikleri özen aynı değildir bu yüzden bu ikisi arasında doğrudan net bir ilişki kurmak çok makul değil.

İyi altcoinleri bulmak için ekosistemi iyi tanıyor olmak zorundasınız. Ekosistemin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığına, yeni bir ufuk açıp açmadığına bakmalısınız. Bir sürü örneği mevcut tabi ki bunların birer startup olduğunu da unutmadan. ETH, Chainlink, Aave, Graph, matic ve L2 konusunda yeni bir şeyler deneyen diğerleri, hepsi aslında ekosistemdeki bir ihtiyaca yönelikler bu yüzden iyiler. Bu sebeple benim için uzun vade yatırım olma olasılıkları var.

İyiden kastınız 3 günde 2000x yakalamaksa dediklerimin hepsini unutun. Bunu yapabilmek için ya aşırı şanslı ya insider bilgi alan birisi yada çok iyi koku alan bir burnunuz olmalı ki daha hype gelmeden neyin sıradaki hype konusu olabileceğini bulabilmelisiniz. Tabi çöplüğü hak eden onlarca projenin bunu geçmişte yapmış olduğu gerçeğini de yine unutmadan.

Cosmos ekosisteminde çözemediğim bir durum var iyi projeler geliyor, kalburüstü yatırım şirketlerinden ciddi sayılabilecek miktarı yüksek değerlemeler ile topluyorlar örneğin Archway için seed valuation 200m diye hatırlıyorum. Coinlistteki public ile aynı satış fiyatı fakat daha kötü vesting ile topladılar parayı lakin piyasaya girdiklerinde dikkat çekemiyorlar. Cosmos ekosisteminde yeterince kullanıcı yokken belli kalite üstü projelerin cosmos ısrarını anlayamıyorum. Bir dahaki dönemde değişik hareketler görebiliriz gibi geliyor. Coinlist'in cosmos aşkına da ayrı bir parantez açmak lazım, son satışlarında yüksek oranda cosmos ekosistemi geliyor.

2 milyon TL değer ile Türkiye'ye giren 2000 motor ve üzeri bir araç için hesaplarsak:

4.4m TL ÖTV ve 1.152.000 KDV ödenip 7.552.000 TL karşılığında alınabilirken güncellemeden sonra 4.4m TL ÖTV ve 1.280.000 TL KDV ödenecek ve 7.680.000 TL ile alınabilecek. %11.11 KDV artışı demek. Aracın toplam fiyatında ise %1,69 değişim gerçekleşiyor. KDV verginin küçük dilimini oluşturduğu için.

Piyasada şu an bulunamayan yada zor bulunan %50 dilim araçlara bakarsak.

0,5 milyon TL değer ile giriş yapan araç için ÖTV 250.000 TL KDV 135.000 TL'idi. Şimdi ise KDV 150.000 TL oluyor. KDV artış oranı yine aynı (10/9) fakat arabanın totaline etkisi %1.79 yani oransal olarak maddi durumu daha kötü olanların tercih aralığındaki arabalara yapılan zam daha fazla.

Ekonomi bakanının vergiyi tabana yayacağız sözünü doğruluyor.

Kucoin ve Gate için tüm kimliğinizi deşifre etmenize gerek yok. KYC süreçleri çok komik işliyor. Sistemlerinde ciddi açık var yada bilerek bu boşluğu bırakıyorlar. Paint ile üzerinde oynayacağınız kimlik ile yada internette her yerde gördüğünüz basit google aramasıyla karşınıza çıkan kimliklere kendi görsellerini profesyonel olmayan biçinde ekleyerek bile geçenler var.

Bizdeki vergilendirme sistemi değer artışında bitcoin ile yarışabilecek yegane şey olabilir. 11 senede 200 kat artış akıl alır değil. Birilerinin sonsuz zannederek basmaya devam ettiği paranın bedelini halk ödemek zorunda kalıyor sürekli olarak. Ve daha da kötüsü bu ödememiz gereken yüklü faturanın sadece ilk ayak sesleri. Yurtdışından gelen elektronik, araba, hammadde dahil almak zorunda olduğunuz ne varsa bekletmeden alın.

Ödeme yaptığı blockchain üzerinde kayıtlı ve kanıtlı olduğu için kesin ancak ödeme yaptığı tutarı başkaları daha önce kendisine ödemişse olabilir dediğiniz sadece.


Kriptolar ile biraz yakından ilgilenen herkes yapılan işler arasında sahteciliğin kol gezdiğini ve fiyatlarda ciddi balon oluştuğunu biliyordu. Lakin geçtiğimiz dönemi ethereum üzerinde ilk ortaya çıkan aslında pek işlevi olmayan sadece satış yapılan ERC20'lere benzetiyorum. NFT'lerin kendi standardından dolayı kullanabilecekleri bir çok alan evet var ama bunu mevcuttaki NFT serilerinin kaç tanesi amaçlıyor orası tartışma konusu olabilir. Yada kaç tanesi ortaya koyduğu vizyonu gerçeğe dönüştürebilir emin değilim.

Yeni vergimizi görünce aklıma forumda daha önce BTC ve diğerlerini bozdurup çekenler için geçmişe dönük vergi uygulanamaz diyenler geldi. Son uygulamada gördüğünüz üzere zaten vergisi ocak ayında ödenmiş olan arabalara ki kapsadığı ödeme tarihi olan 6 aylık dilim de geçmiş olmasına rağmen zam yapılarak 2 katına çıkarıldı. Eğer vergiden bahsediyorsak maalesef Türkiye'de her şey mümkün.

Gerçekleştirilen eylemin amacının araba stokçuluğunun önüne geçmek olduğunu söyleyenler var. Bu fikre sadece gülebilirim. Stok yapan büyük şirketler yada bireyler zaten tekelleştikleri için ödedikleri ekstra vergiyi de araç fiyatlarına ilave edeceklerdir. Alınan bu ekstra vergi 2. el araba fiyatlarındaki çarpıklığı çözmek için çok yeterli bir hamle değil.

Yazınızda net olarak katılmadığım iki husus var.

Birincisi doların dünya çapında güçlü olup olmaması evet Türkiye'yi bağlar lakin Türk Lirası dünya geneline göre de sürekli olarak değer kaybetmeye devam ettiği sürece doların güçsüz olmasının etkisini Türkiye'de net gözlemleyemeyiz.

İkincisi kıyaslamada dayanak noktası olarak ele aldığınız asgari ücret geçtiğimiz bir kaç senedir Türkiye'de en iyi iyileştirmeleri alan ücret tipi ve alım gücü kaybını yüzdesel olarak en az yaşayan grup. Sürekli olarak üzerinde oynanmış enflasyon oranlarının çok daha üzerinde iyileştirmeler aldılar. Özel sektör, emekliler, memurlar dahil hiç bir kesim aynı oranda zam almadı. Memurların bugün aldıkları son yılların en büyük iyileştirmesini de bu hesaba dahil edebilirsiniz.

Faizlerin artmasının etki göstermesinin en temel sebebi dolaşımdaki para miktarının azalacak olmasıdır lakin Türkiye'de son dönemde uygulanan ve ödemeleri henüz tam olarak gerçekleştirilmemiş kirli defterler olduğu sürece dolaşımdaki para miktarı düşünüldüğü kadar azalmayacak.

En basit ölçekten bile bakacak olursak geçen ay Amerikan Doları TL karşısında ~23 değer kazandı. KKM hesaplarındaki toplam mevduat 2.5 trilyon lira civarındaydı bu da bu miktarın %25'i kadar TL'nin sadece bu ayki artış sebebiyle basılmak zorunda olduğu anlamına gelir. Seçim öncesi dolar bazında faizi baştan ödenen ve ana parası dolar olarak geri ödenecek varlıkları hesaba dahil etmiyorum bile.

Bankaların halen paranızı getirin +%30 faiz verelim diye mesaj atmaya devam ettiği bir ortamda yaptıkları faiz artışı maalesef dolaşımdaki miktarı azaltmaya yetmeyecek. Kredilerin kısıtlanmış olması sadece memur, işçi ve diğer alt tabaka çalışanların ev almasının önüne geçer. Dolaşımdaki para arttığı sürece birileri hala ev, arsa almaya devam edecek.

Ek olarak dolaşımdaki paranın seçim ekonomisi nedeniyle ve KKM geri ödemeleri nedeniyle nasıl patladığına dair grafiği ekliyorum. Arttırılan faiz muhtemelen sadece o sondaki dik çubuğun dikliğini kısmen almaya yetecek.



Not: Alt tabaka derken aşağılama ifadesi değil artık bu ülkede eskiden orta tabaka olarak belirtilen tabakanın aşağıya indiğini ifade etmek istedim.

Emlak fiyatlarının Türkiye'de yüksek olduğunu düşünmekle birlikte bunu bir balon olarak adlandırmakta kararsızım. Balonlaşan fiyatlar genellikle gerçekçi verilere dayanmazlar. Balon olup olmadığından emin olmak için fiyat artışının sebepleri irdelenmeli.

Nüfus artışı sebebiyle arz-talep dengesinin bozulması: Türkiye'de zamanla doğum oranları azalıyor olsa dahi Ukrayna - Rusya savaşı sebebiyle ülkemize yerleşen insanlar ve Suriye'den gelen kitle sebebiyle nüfus olması gerekenden çok daha hızlı arttı.

Yaklaşık 10 milyon kişiden bahsediyoruz. Nüfusun kısa süre içerisinde neredeyse 1/8 arttığı ortamda kısıtlı sayıda ve yaşamak için zorunluluk olan şeylerin değeri 1/8 artmaz. Artık ortada bir açık arttırma ortamı vardır, çok daha fazla artış beklersiniz dolar bazlı olarak. Gelen kitlenin fakir olduğu savında bile sonuç değişmez. En alt tabaka evler başka insanlar tarafından doldurulursa herkes daha üst kademelere geçmeye çalışmak zorunda kalır.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

Ucuz krediler: Özellikle pandemi de çok artmış olsa da Türk Lirası gibi hızlı değer kaybı yaşayan bir birimde düşük fazile kredi verilirse aklınıza gelebilecek her şeyin fiyatı artar. Son dönemde ucuz kredi dönemini rafa kaldırmış gibi görünüyorlar.

Bu madde geçerliliğini korumuyor.

Değer koruma isteği: İnsanlar emek vererek kazandığı parayı korumak ister. Bu doğal bir süreçtir. Eğer bir para çok hızlı değer kaybediyorsa ve kendinizi korumak için altın yada USD gibi varlıklara yönelmek istiyorsanız burada bankalarla ilgili güven problemi ortaya çıkıyor. Sürekli olarak piyasadan döviz çekmek için debelenen bankaları görünce dövizinizi bankada saklamak istemezsiniz. (Bakınız: Libya örneği) Bu nedenle insanlar varlıklarını fiziki varlıklara kaydırmaya başladı. Arsa, araba yada ev alımı gibi işlemler eldeki parayı korumak için en güvenli yöntemlerden birisidir.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

Yüksek enflasyon: Enflasyondan korunmak isteyen insanların yukarıdaki madde de yazdığım gibi çok fazla şansları yok.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

Yabancıya emlak satışı: Türk Lirasının yaşadığı değer kaybıyla birlikte diğer ülke vatandaşları için ucuz pazara dönüştük. Haberlerde sürekli çıkan Bulgaristan'dan gelen ve alışveriş yapıp aynı gün dönen insanları hatırlayın. Emlak sektöründe de aynı etki geçerli. Bizim için artık alınması neredeyse imkansız olan yerler birileri için hala ucuz.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

Yapı maliyetinin sürekli olarak artması: Çoğu hammadde ya çok zor bulunuyor yada hiç bulunamıyor. Bu ve döviz hareketlerindeki yükselişin doğal sonucu olarak insanlar ellerini ceplerinin daha derin noktalarına sokmak zorundalar. Geçen sene geniş kapsamlı bir tadilat yaptığım için yakından takip etme şansım oldu. Sadece 3 ay gibi kısa zaman dilimlerinde bile maliyet çoğu üründe iki katına çıktı.

Ev bulamama sorunu yaşanan bir ülkede insanlar yeni yapılar yaptırmak zorundalar ve maliyetler yüksek olduğu sürece ev fiyatlarında düşüş görmek çok mümkün değil.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

İnşaat malzemelerinin zamlanması: Türkiye'nin son 20 senesinin her yeri betonlaştırmak ve yeni yapılar inşa etmekle geçtiği düşünüldüğünde ekonomiyi yavaşlatmamak adına inşaatlar son hızla yapılmaya devam ediliyor. Talep fazla ve arzda sınırlı olduğu sürece fiyat artsa bile ödemek zorundayız.

Bu madde halen geçerliliğini koruyor.

Fiyat artışına sebep olan daha bir çok etmen var. Ve bu etmenlerden sadece bir tanesinin kısmi yok olması maalesef fiyat artışını durdurmak için yeterli gelmeyecektir.

Binance'ın sürekli kendi yönetimi yada yakın ilişkide olduğu stabilleri insanlara dayatmaya yönelik tutumları Binance hakkında soru işaretleri oluşturmaya başladı.

BNB holder olmadığım için binance launchpool'dan hiç almadım ama daha önce Maverick'e 1 hafta kadar (yaklaşık 3 ay önce) ETH/wstETH paritesinde ~2,5 ETH değerinde eklediğim likidite 7500 MAV kazandırdı. Çok daha uzun süre tutabilirdim aslında wstETH'ye çok güvenemediğim için erken çıktım. Başka bir arkadaşım tek hesaptan +40k aldı. Likidite ekleyen topluluk üyelerine büyük ödül dağıttılar.

Ether.fi'de de aynı tarihlerde stake başlatmıştım ETH dışında başka varlık kilitlemeyi dayatmadığı için o hala duruyor ama sanırım yanlış ata oynadım. Muhtemelen token çıkarmayacaklar yada sadece 32 ETH (1 node için yeterli miktar) eklemiş olanlar ödül alacak gibi.

Edit: Bu arada o 40k kazanan arkadaşımın hacklenen platformlar içerisinde henüz parasını az yada çok kaptırmamış olduğu platform yok. Arada dalga geçiyorum paratoner gibisin saldırıları çekiyorsun şeklinde.

2000'li yılların başlarında paradan 6 sıfır atılmadan önce asgari ücret 150.000.000 TL'idi. Hemde o zamanlar asgari ücret alan kişi oranı çok daha az olduğu için şu ankinden de oransal olarak daha küçük bir para olarak düşünebilirsiniz. Yaklaşık 20 sene de atılan sıfırların iki tanesi geri döndü hemde alım gücü azalarak. Nasıl bir enflasyona maruz kaldığımızı varın siz hesaplayın ki asgari ücret çoğu kademeden daha çok zam alıyor.

İşte 2000'li yılların başlarında milyon lira ödeyerek bakkallardan sakız, şeker gibi aslında ucuz şeyler almak mümkündü. Hepimiz milyonerdik, bayramda el öpünce multi milyoner olurduk.

Enflasyon bu hızla devam ederse tüm sıfırların geri geleceğine hiç şüphe yok. Muhtemelen yaşı genç olan arkadaşlar çocuklarına milyonlarca lirayı günlük harçlık olarak verecekler.

FTX döndüğünde eski sahipleriyle dönmeyecek. Kucoin konusunda da farklı düşünüyoruz Gate ve Kucoin Justin Sun'ın eline geçmiş Huobi'den sonra piyasadaki en riskli borsalar arasında bence. Senelerdir sahte hacim kasan müşterilerini her konuda yanıltan eski adıyla Okex yeni tanıtım adıyla OKX'ten zaten uzak durulmalı.