Şimdi biraz daha rahatım. Madem ekip yok ortada, arkadan biraz çekiştirelim
merhaba, belki coinano ekibi adına değil ama kendi adıma bir kaç yorumum olacak. Öncelikle teşekkür ederim cevabınız için. Açıkçası yorumunu en çok merak ettiğim kullanıcılar içerisinde yer alıyorsunuz. (birkaç kişi daha var.)Altın_kadir isimli arkadaşımızın başlattığı "Türkiyenin Artık Yeni Bir Exchange Yüzü Olucak !" başlıklı projeye yaptığınız geniş spektrumlu değerlendirme oldukça dikkatimi çekmişti ve o yorumunuzdan sonra Coinano projesine bir yorum yapıp yapmayacağınızı merakla bekliyordum:)
Bu sözlerinizin beni onore ettiğini söylemeden geçemeyeceğim. Teşekkür ederim.
Coinano projesi ile ilgili değerlendirmelerinize çoğunlukla katılıyorum ancak farklı düşündüğümüz noktalar da var elbet. Negatif olarak değerlendirdiğiniz tüm kriterler bana kalırsa çok kısa sürede düzeltilebilecek konular.
Öncelikle; değerlemenizde belirttiğiniz 5 ana başlığı reel sektörde yapılan iş yatırımları için( yani kanunen tanımlanmış, korunan, desteklenen, bilinen ve piyasası olan klasik ticari yatırımları kastediyorum) uyguladığımızda başarıya ve yatırıma değer olup olmadığına karar vermemiz için doğru kriterler olabilir. Ancak yapılacak olan iş zaten başlı başına reel sektör içerisinde "gri alanda" kalan bir iş yatırımı. Bu sebeple klasik yatırım değerlemeleri bu tür bir iş için gerçekçi bir sonuca götürmeyebilir bizleri. Tamamen benim yorumum, haklı olmayabilirim de..
Göreceli olarak haklısınız. Benim yaklaştığım açıdan baktığınızda ben daha haklıyım. Şöyle ki, eğer ben bundan 4 yıl kadar önce hasbelkader CPU ile 1-2 gün BTC kazmış ve birkaç 10 bin BTC kenara atmış olsaydım, evet yatırım yapmam çok kolay olur ve hiçbir şekilde bahsettiğim argümanlara bakmazdım bile. Yapacağım tek şey biraz risk yönetimi ve basit aritmatik işlemleri olurdu. Örneğin havadan gelen bu BTC’lerin %10’u ile zaten 3-5 köşe döndüm, bu durumda bir %10’unu kumarda harcayayım, bir başka %10’unu ciddi yatırımlara ayırayım, bir başka %10’unun gayri ciddi yatırımlara ayırayım vs derdim. Ama benim böyle bir birikimim yok malesef ve bahsettiğimiz miktar 300 BTC. Bu miktarın çok çok büyük bir kısmını TL’den sağlayacaksam bu durumda bu değerlendirmeleri yapmak durumundayım. Bu durumdaki herkes yapmak durumunda. Keza benim havadan gelen veya illegal yöntemelerle kazanılmış bir param yok. Olursa birkaç 10 yıl sonra şu anda elimde tuttuğum BTC’lerden olacak ilk defa
1. Kurumsal kimlik ve pazarlama potansiyeli; Söz konusu iş projesine GERÇEK bir kurumsal kimlik kazandırmak kısa vadeli planlar çerçevesinde değerlendirilmelidir. Kurumsallık kavramının Türk ticari hayatında kartvizit ve logo sahibi olmak gibi saçma bir gösterişten öteye gitmediğini biliyoruz. Ancak "gerçek" bir kurumsal yapı takdir edersiniz ki işin hayata geçmesi ve maddi kaynakların yeterli doygunluğa ulaşması ile mümkün olabilir.
Pazarlama denen kavram bir üst kimlik meselesi. Ülkemizde halen bir şirketi aradığınızda ve pazarlama departmanıyla görüşmek istiyorum dediğinizde satış departmanlarına bağlanabiliyorsunuz olabilirsiniz. Birkaç jenerasyon önceki pazarlama formülleriyle de çalışan çok büyük firmalar ortada cirit atıyor olabilir. 1931 doğumlu Kotler pazarlamayı 5. ye formüle etmiş olmasına rağmen biz hala 3. formülde kalmış da olabiliriz. Ama işin farkına varmış bir çok firmamız, birçok pazarlamacımız var. Ben yeni jenerasyon bu kafaların destekçisiyim ve bu kafalar emin olur önce pazarlamayı kurguluyorlar. Elinizde üretilmiş bir ürün var ve nasıl satacağınızı bilmilyorsanız büyük problem, nasıl pazarlayacağınızı biliyor ve elinizde ürün yoksa ayrı problem. Bence her iki durum da birbirinden büyük problemler
Genel olarak iletişim; Bu konuda kastettiğiniz şey başlık altında yaşanan iletişim üslubuna ilişkin geçmiş tartışmalar ise, haklısınız. Şahsen ben yanlış anlaşılmalara neden olan tartışma konularına ilişkin olarak arkadaşlarımızla görüştüm. Uyarıda bulundum. Ancak, işin geneline bakıldığında tölare edilebilecek bir yanlış anlaşılma olarak görüyorum bunu. Hırsları ve yaptığı işe olan inancı bazen istemediğimiz gerginliklere sürükleyebiliyor herkesi. Bu tarz iletişim problemlerinin artık yaşanmayacağını umuyorum.
Evet aslında bu kısımı yazarken bilinçaltımdan bana seslenen şey gelen tepkilere verilen agresif cevaplardı. Verilen emekler üzerine atılan çamurlar gerçekten emek sahibini rencide edebiliyor ve agresif bir tarz sergilemesine sebebiyet verebiliyor. Belirtmeden geçmeyeyim, her ne kadar agresif agresif desem bile seviye çok yukarıdaydı.
Hepimiz insanız ve hepimizin duyguları var. Bu duygularla yaşıyor olmamız en doğalı. Buradaki asıl problem işi bu olmayan kişilerin sözcü olarak seçilmiş olması. Eğer ben yazılımı yapmış olsaydım sahneye asla çıkmazdım. Herkesin işi farklı, yeteneği farklı, tecrübesi farklı…
2.
Güvenilirlik; Bu konuda önceki mesajımda yeterli açıklamayı yaptığımı düşünüyorum. Sadece ekleyebileceğim şey şu olabilir. Şu anda bizim bir şekilde güvendiğimiz ve riskler alarak kripto paralarımızı gönderdiğimiz tüm exchange sitelerine nasıl güvendiğimizi sorgularsak cevaba ulaşabiliriz. Bu konuda güvenilirlik kriteri sadece bir araya gelinerek, konuşarak, çözümler üreterek sağlanabilecek bir kriter. Yoksa burada yazılacak 5-10 sayfa da yeterli olmayacaktır. Bu arada ben bir avukat olarak mesleki tecrübelerim ve bakış açım nedeniyle bu forumdaki
en zor güvenen kişilerden biri olduğuma bahse girerim
Güven ile ilgili çekincelerinizi anlıyorum. Fakat bu konuda güvenin "hangi konuda" sağlanması gerektiği bile başlı başına ayrı bir başlık konusu. Yapılan yatırımın çalışma garantisi yazılım ekibince veriliyor. Ancak diğer tüm konular ve başarı güvencesi tamamen piyasa şartlarına ve mevcut risklere bağlı.(Bu arada ortalama bir mining yatırımından daha güvenli bir ryatırım olduğunu düşünüyorum) Sistemin şirketleşme ile yapılandırılması ayrı bir güvence yatırımcı için. Ancak aynı zamanda şirketleşmek "bitcoin" ile ilgili bir iş için gelecekte risk te doğurabilir.(Şimdilik hiçbir risk yok) Bu konuları araştırıyorum ve sürekli değişen koşullara adapte olmaya çalışıyorum. Sadece coinano için değil, tüm eko sistemin gelişim süreci ve Türkiye adaptasoyonu ile ilgili yapıyorum şahsi olarak bu araştırmaları.
Sizin aksinize bu forumun en kolay güvenen insanı benim bile diyebilirim. Benim konuştuğumuzdaki konudaki kararımı etkileyen en büyük faktör, IT camiası ile ilgili olan ön yargılarım. Ön yargı diyorum çünkü genelleme yapmak istemiyor ve çuvaldızı kendime batırıyorum. Şunu söyleyebilirim ki 100’lerle (belki bir sıfır daha konulabilir sonuna) ifade edebileceğim IT mensubu, proje sahibi ile paylaşımlarım oldu. Konuştum, iş yaptım, çok zaman geçirdim. Ama tüm bu süreçlerin sonucunda genel olarak kanaatim hiç de iyi değil. Geçtiğimiz 10-12 yıl boyunca sektöre katılan kişiler, tavırları, çalışma prensipleri olması gerekenin o kadar dışına çıktı ki ister istemez bu tür bir ön yargı besliyorum. Yanlış anlaşılmasın. Çok samimi olduğum ve hayatımı emanet edebileceğim ama öte taraftan php ile bana iki ile ikiyi toplam demekten ve sonuçlarına güvenmekten ötesinde işi teslim edeceğinden korkacağım, canım ciğerim pek çok IT personeli arkadaşım var. Bir örneğini de burada görüyoruz. Mesai dışı zamanda ayrılan süreler ile yapılan bir geliştirme için biçilen değer 600 BTC. Benim BTC kurumla 600.000 dolar. Ben de mesai dışında işimle ilgili olan veya olmayan bir çok şey yapıyorum, fikir alışverişinde bulunuyorum ve görüyorum ki siz de yapıyorsunuz. Ama hiçbiri için böyle bir değer biçmiyorum hatta çoğunlukla herhangi bir değer biçmiyorum. Çünkü bu benim hobim. Mesai saatleri içinde zaten kazanmam gereken parayı kazanıyorum.
Değer biçmek bir yazılım geliştiricisinin işi olmamalı. Şahsi emeğe değer biçme konusunu başka bir tarafta bırakıyorum. O herkesin kendi bileceği iş.
Öte taraftan bir anektod aktarmak istiyorum. Ülkemizde sektör lideri çok uluslu bir firmanın yabancı ortağının tepelerinden bir kişi Türkiye’ye gelmişti ve şirket personeline sohbet adı altında eğitimlerler veriyordu. Konu iş yönetimi ve motivasyondu. Sözlerine şöyle başladı:
“Evet şirketimizi çok seviyoruz, harika bir motivasyonla, şirket çıkarları için insan üstü bir güçle çalışıyoruz. Haydi arkadaşlar yok böyle bir şey, birbirimizi kandırmayalım. Eğer iş denen şey çok keyifli ve bu şekilde yapılması gereken bir şey olsaydı, karşılığında bir ücret ödenmezdi.”
Bu sözleri söyleyen bir işverendi ve ben bu sözlerden çok şey çıkardım kendi adıma. İş nedir, emek nedir, karşılığı ne olmalıdır konularında biraz hassasım. Sonuna kadar da savunurum ama malesef burada gördüğüm rakamlar epeyce uçuk. Yapılan işin karşılığını çok rahat bir şekilde hesaplayabilirim. Sonuçta karşımıza inanın 1,2 milyon TL çıkmaz…
Yine başka bir açıdan yaklaşacak olursak ve bahsettiğiniz fizibilite raporunu ve iş planını gözümde canlandırabiliyom. İş yönetimi, pazarlama, resmi harcamalar, yedek akçeler, rutin giderler ve personel giderleri ile ilgili rakamlar gözümün önünde gibi. Birçok kez hazırladım, hazırladığımın 100 lerce fazlasını ise inceledim. Personel gidereri ile diğer tüm harcamaların oranını da görebiliyor gibiyim. Baz aldığım şey yine hisse oranları ve biçilen değer…
3. ROI; Yatırımın geri dönüşü ile ilgili coinano ekibinin elinde çok ciddi çalışmalar var. Benimle paylaştıkları kadarıyla söyleyebilirim ki, eğer orta seviyede kullanıcı profiline sahip bir exchange bile olunursa gelir modeli çok ciddi bir geri dönüş sağlıyor. Bu hesaplamaları ve öngörüleri burada paylaşmak istememelerini anlayabiliyorum. Ancak ciddi yatırımcı ile şeffaf bir şekilde masaya oturmaktan çekinmeyeceklerine de eminim.
Kendimi ciddi bir yatırımcı olarak tanımlamak için bir önceki madde hakkında çok ama çok rahatlatmam gerekli. Dolayısıyla kimsenin vaktini almamak düşüncesiyle böyle bir talebim olmadı, olmayacak da.
Kendimce hesabım çok basit. 300 BTC veriyorum. Ortalama bir seviyede olsa günde 500 BTC işlem karşılığı günde 1,5 BTC gelir elde ediliyor. %25 kar elde ediliyor, karşılığı ise 0,375 BTC. Bunun %30’u benim. Bu da eder 0,1125 BTC. 1 yıl boyunca kazanç beklentim yok. İkinci yıldan itibaren 2666 gün sonra yatırdığımı geri almış oluyorum. Oysa ki diğer taraftan altcoinler patır patır dökülüyorlar, üç kağıtçısı dolandırıcısı bol, hackerı hırsızı çok, en büyük diye nitelendirdiğimiz hemen her exchange sitesi bu tür problemlerle kaşılaştı. Üstüne üstlük altcoin olayının ne kadar ömrü var ondan da emin değilim. ROI konusu çok işin içinden çıkılacak bir konu değil.
Evet bu bir bakkal hesabı. Ama yine memleketin adı bilinen yönetici ve iş sahiplerinden birinin sözleri çınlıyor kulağımda. Bir iş ile ilgili görüşlerini almak istemiştim. Bana bir cümlede anlat demişti, anlattım. Tamam dedi, şunu şunu düşündün mü bak hesabı buna göre bir daha yap. Bir dakika dedim laptomu açıyordum. Bırak onu dedi. Hani insanın kulağının arkasında bitmek üzere olan kurşun kalemi çıkarıp yaptığı hesap vardır ya, işte o doğru hesaptır. Senin excel’in, IBM’in SPSS’i işte o hesabı teyid etmek için var sadece. Akil insanlar için koşuyorum diye de ekledi sonuna…
4. Yönetim; Katılıyorum. Ancak düzelmesi mümkün olmayan bir eksik olarak görmüyorum.
Haklısınız.
Eğer şirketin %30 luk yatırımcı hissedar kısmını tek başınıza üstlenebilecek bir potansiyeliniz var ise zaten ekiple bire bir bağlantıya geçmenizi, yatırımın detayları ve alt yapısının geleceğe dönük öngörüleri ve planları ile ilgili bakış açınızı ve çekincelerinizi konuşmanızı şiddetle tavsiye ederim. Çünkü altında ciddi bir potansiyel barındırıyor.
Bir exchange sitesinin barındırdığı potansyel konusunda çok hemfikir değilim. Bu görüşüm COINANO.COM için değil. Gelecekle ilgili planları bilmiyorum. Eminim ki bir exhange sitesi olarak kalmanın dezavantajlarını görüyorlardır.
%30 a karşılık diğer ortaklar ile adil bir yatırım yapmadığınızı düşünüyorsunuz anladığım kadarıyla. Bu konuda da size katılmıyorum. Üzerine konuşulabilecek bir konu bu da. Çünkü bu yatırım zaten tamamen yazılımcıların cebine gitmeyecek. Personel ve işletme giderleri ile reklam, teknik altyapı, güvenlik çalışmaları için 1 yıl süre ile yapılacak harcamaların amortismanı için şirket inisiyatifinde olacak bu harcamaların kontrolü.
Yukarıda bu konuya da değindim. Ama şunu söyleyebilirim ki söz konusu rakamlar bir startup için çok gigantic. Twitter ilk yatırımını kurulduktan 15 ay sonra 10 yatırımcıdan 5M dolar olarak aldı. Kripto para olayını ötekileştirmemek lazım. Zamanında .com için de yapıldı bu ayrımcılık. Şimdi reel borsalarda işlem görüyorlar.
Pazarlama bütçesinin diğer bütçelere göre oranının %80 olmadığı hiçbir startup için gelecek göremiyorum ben malesef.
Türkiye'de bu çapta bir girişimin hayata geçmesinin önündeki tek engel şu aşamada 1 yıllık bütçe finansmanı. Bu bir ekip işi. BTC-E, Bulgaristan'dan hiçbir bilgi paylaşmadan tüm dünyada 7-8 Bin BTC günlük hacim sağlayacak kadar güvenilir olabiliyorsa, bu eko sistem ikliminde Türkiye'den bir girişim de bu kadar şeffaf bir exchange açılımı ile başarılı olacaktır düşüncesindeyim.
Son hayata geçirdiğimiz startup’lardan biri için yazılım ekibi yarım milyon dolar istemişti %10 karşılığında. Olmaz bu iş dedim, dinlediler beni. %8 hisse karşılığında 15K dolar yatırım yapıldı. Bu bütçeyle 1 yıl idare ettiler arkadaşlar. Şimdi A serisi milyon seviyesinde yatırım için masadalar. Malesef pat diye olmuyor bu işler.
Bizde bir söz vardır; "Avukata birkaç cümle yaz demişler, oturmuş 3 sayfa yazı yazmış." kusura bakmayın
Sevgiyle kalın...
Ben keyifle okudum, keyifle düşüncelerimi paylaştım. Aklınıza sağlık.
Bir sonraki çalışmalarla ilgili bir fikir verebilir diye şunları da eklemek istiyorum:
Çok basit şeyler ama eğer bu başlığı açan ve yöneten kişi bir geliştirici olmasaydı, sitenin kullanılabilirlik konusunda bir çalışma yapılmış olsaydı, 2000 üye edinmeden önce prelaunch Türkçe bölümünde yapılmış olsaydı, daha amatör bir ruhla başlanmış olsaydı; önce başlıkta diyoloğa girmeyi sonra da geliştiricilerle tanışmayı düşünürdüm. Ama hikaye ve bu başlığın yönetilme süreci benim düşüncelerimi olumsuz etkiledi. Zarar vermemek adına yorum yapmadım ve sessiz kaldım. Ancak işin artık bittiğini gördüğümde yazmayı tercih ettim.
Geliştiricilerin yaptıkları işi gayet farkında olarak yaptıklarını ve disiplinli çalışıldığını görüyorum. Umarım bundan sonraki işlerinde istedikleri ve uğrunda emek harcadıkları konuda büyük başarılara imza atarlar.
Sevgiler,
M.
