Merhaba, yazı bana ait değil sitede yazarın profil bilgileri yazıyor Emre Süvari https://medium.com/@emresuvari kişiye ait. Okumayı sevmiyoruz kesinlikle katılıyorum. Bu konu önemli bir konu olduğu için kaynağını göstererek paylaşmak istedim iyi günler.

İlk iki yazıda borsalardaki temel emir çeşitlerinden bahsetmiştik. Laf lafı açtı, konu spot piyasalar / kaldıraçlı piyasalar ayrımına geldi. Hatta şöyle bir teaser ile bitirmiştik yazıyı: Evet, fiyat düşerken de kâr edebilirsiniz. Peki nasıl?

Kaldıraçlı piyasalardan haberim olmadığı zamanlarda fiyat düşerken kar etmenin tek yolunun yeterince düştükten sonra alım yaparak yükselmesini beklemek olduğunu sanıyordum. Hatta insanların pozisyonlarından bahsederken kullandıkları long, short gibi tabirleri anlıyor, long’un alım yapmak, short’un da satış yapmak olduğunu biliyordum fakat “short” diye bir pozisyonun varlığı bana manasız geliyordu. Sattıysan elinde bir şey kalmamış demektir, yani pozisyonda filan olmamalısın aslında değil mi? Değil.

Belki bu noktada ilk olarak kaldıraçın ne olduğundan bahsetmek gerekir ama bunu sonraya bırakacağım. Önce “long” ve “short” pozisyonlarının mantığını kavramak bence daha önemli.



Satmadığın sürece zararda sayılmazsın…
Long pozisyonuna girmek demek bir hissenin (ya da meta, ya da döviz, ya da kripto para) değerinin yükseleceği düşüncesiyle alım yapmak demektir. Bir süre sonra hisse değeri gerçekten yükselirse pozisyon kâra geçer. (Henüz siz kâra geçmediniz, dikkat. Sadece pozisyon kârda. Sizin kâra geçmeniz için satış yapıp pozisyonu kapamanız lazım.) Yeterince yükseldiğini düşündüğünüz zaman da satarsınız, sattığınız fiyat ile aldığınız fiyat arasındaki fark sizin kârınız olur. Yani 4.000$ iken aldığınız BTC’yi 4.500$ iken satarsanız 500$ kar etmiş olursunuz. Basit ticaret yani. Elbette hisse düşerse de zarara girersiniz. Fakat fiyat istediği kadar düşsün, siz satış yapıp pozisyonu kapamadıkça sadece pozisyon zararda kalır, siz değil. Çünkü bir noktada düşmeyi bırakıp tekrar yükselebilir ve sizi kâra geçirebilir. Ama satarsanız bu şansı kaçırmış olursunuz. O yüzden “satmadığın sürece zararda sayılmazsın” derler piyasada, fiyat ne kadar düşerse düşsün.

Short pozisyonuna girmek ise aynı hissenin düşeceğini düşünerek satış yapmak demektir. Peki diyelim elimde sadece para var, BTC filan yok. Ama BTC de iyice yükselmiş, artık düşüşe geçeceğini düşünüyorum. Nasıl short’layacağım, elimde coin yok ki, neyi satacağım? Ödünç alacaksın kardeşim! Diyelim fiyat 4.500$. Ben bir arkadaştan 1 BTC ödünç alıyorum ve hemen piyasada satıyorum. Artık elimde 1 BTC yok, 4.500 dolar var. Sonra BTC fiyatı gerçekten düşüyor, diyelim 4.000$ oluyor. Elimdeki 4.500’ün 4.000’i ile 1 BTC’yi geri alıyorum ve hemen arkadaşa BTC’sini geri veriyorum. Elimde ne kalıyor? Temiz bir 500$. (Eşek değilsem arkadaşıma ödünç aldığım süre boyunca işleyen BTC faizini de ödüyorum tabi bu kârdan.) Peki BTC düşmedi diyelim, tersine 5.000$ oldu. Arkadaş da kapıma dikildi, BTC’sini geri istiyor. Mecbur yükselmiş fiyattan geri alacağım. 4.500$’ım zaten vardı, üstüne cepten bir de 500$ koydum, parayı denkleştirdim, BTC’yi alıp arkadaşıma geri verdim. Ama cepten yedim, yani 500$ zarardayım.

Şimdi long pozisyonuna geri dönelim. Aslında burada da bir ödünç alma işlemi mümkün. Fakat long pozisyonunda BTC değil, fiat ödünç alınır. Bildiğin bankadan kredi çekmek gibi yani. Vade geldiğinde o parayla satın aldığın BTC’nin fiyatı yükselmişse BTC’yi satıp aldığın krediyi geri ödersin, kredi miktarından geriye kalan senin kârın olur. Yok düşmüşse eksik kısmını cepten tamamlarsın, o da zararın olur.


Boğa rakibine boynuzlarıyla yukarı doğru hamle yaparak saldırır. Ayı ise pençeleriyle aşağı doğru hamle yaparak saldırır. Bu yüzden Boğa yükselen piyasada kâr edenleri simgelerken Ayı ise düşen piyasada kâr edenleri simgeler. Şimdi bu boğa/ayı muhabbeti nereden geliyor öğrendiniz işte.

Kabus ve felaket: Margin Call & Liquidation

İşte kaldıraçlı piyasalar bu ödünç alma işini otomatize etmiş piyasalardır. BTC (ya da fiat) ödünç alacak arkadaş aramak zorunda kalmazsın, sistem istediğin anda sana bu meblağı ödünç verir. O meblağ sende kaldığı sürece de faiz işler. Pozisyonunu kârla kapatırsan ne ala, o faizi zaten haydi haydi ödersin. Yok pozisyon zarara girmeye başlarsa hem faizi, hem de zararını kapatacak kadar parayı hesabında tutmak zorundasındır.

Şimdi burası kritik! Tekrar etmek lazım. Herhangi bir andaki zararını karşılayacak kadar parayı her zaman hesabında tutmak zorundasındır. Pozisyonun girdiği zarar, hesabındaki parayla kapatılamayacak seviyeye geldiği anda sistem pozisyonu otomatik olarak kapatır, bütün parana da zararı tazmin etmek üzere el koyar. Buna “liquidation” denir, bir nevi sıfırı tüketmek yani.

Görüldüğü üzere kaldıraçlı piyasalarda olası zararları karşılamak üzere hesabımızda bir miktar teminat tutmamız gerekiyor. Bu teminata “margin” denir. Hatta bu yüzden zararımız hesabımızdaki teminat miktarını geçmek üzereyken gelen uyarıya da “margin call” denir, margin çağrısı yani. Bu çağrı “hesabına biraz daha para koy yoksa liquidate olacaksın, tümü uçup gidecek” anlamına gelir.


Yok de, yok de…

Buna bir örnek verelim. Diyelim hesabımda 1.000$ var. BTC de 4.000$. Ben fiyatın düşeceğini düşünüyorum, o yüzden short pozisyonuna giriyorum. N’apıyorum, 1 BTC ödünç alıyorum ve hemen satıyorum. Hesabımda artık 5.000$ var ama bu 5.000’in sadece 1.000 doları benim kendi param. Gerisi borç. Eğer BTC yükselir ve 5.000 dolara yaklaşırsa önce bir margin callyiyorum. Sistem diyor ki “5.000 dolar seviyesi bu ödünç aldığın ve sattığın BTC’yi geri almak için son şansın olur. Çünkü 5.001$ olsa alacak paran yok. Liquidate olmak istemiyorsan hesabına daha fazla para koy.” Sisteme “Abim bugünlük beni idare et, yarın vallahi düşecek bu meret” demek mümkün değil. Neyse ki ben 5.000’i görmeden geri döneceğini ve düşmeye başlayacağını düşünüyorum, o yüzden hesabıma hiç para eklemiyorum. Fakat o da ne! Korktuğum başıma geldi ve 5.000’i gördük. N’oluyor, sistem otomatikman hesabıma el koyuyor, 5.000 dolardan 1 BTC alıp ödünç aldığım yere geri veriyor, bana da avcumu yalamak düşüyor. Ha BTC o seviyeden tekrar geri düşebilir, hatta 3.000’lere kadar inebilir. Geçmiş olsun. Hesabımda 1 dolarcık daha fazla para olmadığı için 1.000 dolar kaybettim. Kimse gözümün yaşına bakmaz, ama ben zaten düşecek demiştim, düştü işte desem de o para gitti gider.

Peki long pozisyonunda liquidate olmak mümkün değil mi? Mümkün elbette. Aynı örnekten gidelim, hesabımda 1.000$ var, BTC de 4.000$. 1 BTC satın almak için bendeki 1.000 doların üstüne 3.000 dolar daha koymam gerekiyor, onu da sistemden borç alıyorum. Bu noktadan itibaren BTC yükselmek yerine düşerse ve 3.000 seviyelerine gelirse elimdeki BTC’yi satmak ve borcumu ödemek zorundayım. Bunu da sistem 3.000’e ulaşır ulaşmaz otomatik yapıyor çünkü 2.999’dan satsa borcumu ödemeye yetmiyor.




İki ucu keskin kılıç: Kaldıraç

Şimdi gelelim kaldıraça… Kaldıraç aslında kelime anlamı gibi, küçük bir çabayla büyük bir etki yaratmak anlamına gelir. Kabaca hesabınızdaki parayı teminat göstererek gerçekte sahip olduğunuzdan daha fazlasıyla alım-satım yapabilmek demektir. Yani 2x kaldıraç kullanıyorsanız hesabınızdaki paranın 2 katını, 10x kullanıyorsanız 10 katını alışverişte kullanabilirsiniz. Fakat kaldıraç yükseldikçe fiyat oynamalarının yarattığı kar da zarar da büyür, yani olası kazanç yükseldiği gibi liquidate olma riski de artar. Yine örnek verelim.

Hesabımda 1.000 dolar varken ben 10x kaldıraç kullanırsam 10.000 dolarla alışveriş yapabilirim. Bu da BTC 4000$ iken 2,5 BTC’lik bir long pozisyonuna girebilirim demektir. Fakat bu durumda 400 dolarlık bir düşüş 2,5 BTC’de 1.000 dolar zarara denk geleceği için, benim margin’im de (1.000$) bu meblağı ancak karşıladığı için liquidation seviyem 3.600$ olur. Halbuki bir önceki örnekte liquidate olmak için 3.000’e düşmesi gerekiyordu, farklı olan nedir? Çünkü o örnekte 1.000 doları teminat göstererek 4.000 dolarlık (hesabımdaki paranın 4 katı) alışveriş yapmıştım. Yani 10x yerine 4x’lik kaldıraç kullanmıştım. Görüldüğü gibi 10x’te tüm paramı kaybetmek için ters yönde 400 dolarlık bir hareket yeterliyken 4x’te 1.000 dolarlık bir hareket gerekiyor.

Tabi yüksek kaldıraç daha risklidir ama aynı zamanda daha kazançlıdır. 4x ile 400 dolar kar ettiğim bir pozisyonda 10x ile 1.000 dolar kar edebilirim. Aslında kaldıraç bir nevi alışverişlerimizin sonuçlarını “amplify” eden (yükselten) bir araçtır.

Yazının başına dönecek olursak, spot / kaldıraç farkı da işte tam olarak budur. Hiç kaldıraç kullanmadığımız, sadece elde ne varsa onunla alım satım yaptığımız piyasalara spot piyasa denir. Eldekini teminat göstererek borç aldığımız ve onunla alım-satım yaptığımız piyasalara ise kaldıraçlı piyasa denir. Tabi kaldıraçlı piyasalarda hesabımdaki paranın dışında borç kullanmadan girdiğim long pozisyonlar da olabilir. Bunlardaki kaldıraç oranı 1x olur (yani kaldıraç kullanılmaz) Bir başka deyişle 1x long pozisyonu aslında spottan farksızdır. Fakat short pozisyonu tanımı itibariyle borç almayı gerektirdiği için her short pozisyonu ister istemez kaldıraçlıdır (1x olsa bile) Yani “spot short” diye bir şey yoktur. Spot spot demişken bir de kamu spotu verelim.



Kamu spotu

Keşke kaldıraça abanmasaydı…
Kaldıraç, sorumluluk isteyen bir araçtır. Sahip olduğunuz paranın 10 katıyla, 100 katıyla yatırım yapmak ilk başta çekici gelebilir fakat kaldıraç arttıkça hele de kripto gibi oynak bir piyasada en ufak bir harekette bile anaparanızı kaybedebilirsiniz. Bu yüzden ne yaptığınızı çok iyi bilmeden ve riski iyi hesaplamadan asla kaldıraç kullanmayın. Bu arada kaldıraçlı piyasalarda aldığınız borçların faizleri genelde banka kredilerinden çok daha yüksektir. Bu yüzden uzun vadeli pozisyonlarda ya futures gibi pozisyon açık kaldığı sürece faiz işletmeyen yerleri tercih edin. Ya da long pozisyona girecekseniz bankadan kredi almayı ve kaldıraç kullanmadan spot olarak pozisyon almayı değerlendirin. Çünkü 1.000 dolarla 10x kaldıraç kullanarak pozisyona girmekle 10.000 dolarla spot olarak pozisyona girmek arasında fark yoktur. Hatta ikincisinde yüksek kaldıraç faizi yerine düşük banka faizi işleyeceği için daha avantajlıdır. Fakat her ne kadar kredi almayı öneriyor gibi görünsem de gerçek tavsiyem sizin olmayan bir para ile borsada asla yatırım yapmamanız yönünde olur. Bir anda çakılma yaşanır ve BTC değeri yarısına inerse kaldıraçlı pozisyonda kaybedeceğiniz miktar hepi topu 1.000 dolardır fakat spotta 10.000 dolarınız bir anda 5.000 dolara kadar erir. Para sizinse bekleyelim, nasıl olsa çıkar diyebilirsiniz (hatırlayalım, satmadığın sürece zararda sayılmazsın) fakat para borç ise alacaklı kapınıza dayanır ve o BTC’leri çok ucuzdan satmak zorunda kalabilirsiniz.

kaynak: https://siberekonomi.com/duserken-kazanmak/

araştırma ve bilgi en önemli unsur bu piyasada ne kadar çok şey öğrenirsek o kadar daha sağlıklı işlemler yapabilmek elimizde.

i'm thinking to buy more DANEEL's token today lastly. i hope it will be enter big markets very soon. i buyed the DANEEL for long term

our hopes are high for the DANEEL's ico. thanks to artificial intelligence, it can make a difference 

Thanks for your informations. We will gonna see what will happenned burning or distrubuting the DANEEL's team will explain..

the best project I've seen lately.. The DANEEL will be successful.

yes! this was so good us.. i agree with you the DANEEL has big potential and it seems hardcap will come.

Woow very good image ) thanks for the sharing the DANEEL if deal with IBM this will be amazing..

i agree with you but if this will happen this will be good choice thanks to DANEEL's project after that ready to moon.

i guess the IBM partnership is biggest the ICO announcement. the DANEEL has big chance. I did not hear from other ICO's like that partnership.

i agree with you hard cap will be reached! unsold tokens will burn.

Hello, the DANEEL bounty has been continues until the march 2

hello, you have been good choice for attending to DANEEL project. i hope after the ICO we will be more happy 

yes! the DANEEL is revolutionary project also IBM partnership is very attractive for investors..

I agree with DANEEL project is amazing idea for crypto world after the ICO we will talk a lot about it 

this is so important for daily traders. thanks to DANEEL reaching information will be easier.

i like the DANEEL project and the team works hard these are very good news who invest this coin also they very active in social networks.

hello, i hope DANEEL will reach hardcap thanks to this it will be successful entry to crypto world 

Önceki yazıda yazıda temel iki emir cinsini anlatmıştık; Market Order ve Limit Order. Bunların yanında bir de olmazsa olmaz bir üçüncü emir çeşidi var: Stop Order. Bazı yerlerde Stop Loss olarak da geçer, yani “zararı durdur”. Adından da anlaşılacağı gibi piyasa istediğiniz yönde gitmiyorsa yol yakınken pozisyondan çıkmak ve muhtemel bir felaketi küçük sıyrıklarla atlatmak için kullanılır.

Ticaretin temel kuralı: ucuz al, pahalıya sat. Diyelim BTC yükseliş trendinde ve daha da yükselecek gibi gözüküyor. Siz de bir süre sonra satmak amacıyla o anki kur olan 1000 dolardan 3 BTC aldınız. Fakat trend terse döndü ve fiyat düşmeye başladı. Elbette yeterince beklerseniz tekrar aldığınız seviyelere gelmesi, hatta geçmesi muhtemel. Ama yol yakınken zararına da olsa satıp, sonra fiyat iyice düşünce tekrar almak daha mantıklı olmaz mı?

Diyeceksiniz ki kardeşim ben zaten piyasayı izliyorum, durum kötüyse de Market Order ya da Limit Order vererek pozisyondan çıkarım. 3. bir emir tipine ne gerek var? Stop emri aslında sizin piyasayı izleyemediğiniz zamanlarda (uçakta, uykuda, tatilde, internetsiz ortamda vs.) sizi koruyan bir sigortadır. Belli bir eşik geçildiğinde sizin yerinize o Market Order’ın ya da Limit Order’ın verilmesidir, başka bir şey değildir.

Örneğe geri dönelim. Diyelim 1000’den aldığınız BTC fiyatı şimdi 980’lerde ve 950’ye kadar düşerse daha da düşeceğinden, atıyorum 800’leri zorlayacağından korkuyorsunuz. Bu olursa 600 dolar zarar edeceksiniz. Demek ki sizin için kritik eşik 950 dolar. 950’yi şu anda görse hemen satıp 150–200 dolar civarı zararı sineye çekmeye razısınız fakat şu anda bulunduğu 980 seviyesinden geri dönüp tekrar yükselişe devam etmesi de mümkün. Erkenden boş yere satmak istemiyorsunuz. Aksi gibi 12 saatlik bir uçak yolculuğuna çıkmak üzeresiniz. N’apıyorsunuz, 950’den Stop emri veriyorsunuz.


Çünkü vermezseniz sonunuz bu arkadaş gibi oluyor.

Şimdi burası önemli. Piyasa 950’yi görürse sizin adınıza satış için Market Order mi verilsin? Limit Order mi verilsin?

1.Limit Order derseniz 950’nin yanında bir fiyat daha girmeniz lazım. Çünkü ilk girdiğiniz 950 dolar aslında emri tetikleme fiyatı (trigger price)olarak muamele görecek, gerçek satış fiyatı o değil. Piyasa 950’yi görünce 3 BTC’nizin satışa çıkarılacağı asıl fiyat, girdiğiniz 2. fiyat olacak. Bunu da 950 olarak girmeniz mümkün tabi fakat ya düşüş hızlıysa? 3 BTC’nin hepsi satılmaya vakit bulamadan daha ucuz teklifler geçebilir önünüze hatta emrinizin hiç dolmama ihtimali var maalesef. Bu yüzden tetikleme fiyatıyla limit fiyatı arasında biraz pay bırakmakta fayda var.

2.Market Order derseniz ikinci bir fiyata gerek yok, piyasa 950’yi görür görmez o anda almaya talip olan kim varsa onlara satacak. Ama sorun şu ki sizin değil, onların istediği fiyattan satacak. Burada da order book’un durumu önemli işte, alıcı tarafı çok kalabalık değilse ortalama satış fiyatınız çok düşebilir. (İlk sırada 950’den alan sadece 0.1 BTC alıyorsa ve bir sonraki teklif de 900’de ise kalan 2.9 BTC’nizi arzu ettiğinizden 50 dolar daha ucuza satmış olacaksınız maalesef.)
Stop emirleri sadece zararı durdurmak için değil, o anki kârınızın bir kısmını garantilemek için de kullanılabilir. (Yani bir nevi “zararı durdur” değil de “kârdan zararı durdur” emri.) Aynı örnekten gidersek 1000’den aldığımız BTC yükseldi ve 1100’lere kadar çıktı diyelim. Ama göstergeler “overbought” diyor yani buranın zirve olması ve trendin yön değiştirmesi muhtemel. Şu anda birden 30 dolar düşse yönün değiştiğine kanaat getirip hemen satacaksınız. Çünkü böyle bir düşüş 1000’e kadar devam eder gibi gözüküyor, satmazsanız tüm kârınızı kaybedebilirsiniz. Ama daha ortada 30 dolarlık bir düşüş yok, yükselişe devam ihtimali hala var ve erkenden satmak istemiyorsunuz. Uyumanız da lazım, n’apacağız? 1070’e stop emri vereceğiz.

Peki ya tırmanış devam eder de zirveyi 1100’lerde değil, 1300’lerde görürsek? 30 dolarlık bir düşüş bizim için hala bir yön değiştirmeyi işaret ediyor olabilir ama böyle bir durumda 1070’ten değil 1270’ten satmayı tercih ederdik değil mi? Çünkü 1300’lerden başlayan düşüş ben hala uykudayken devam edip stop noktama (1070) kadar gelebilir. Yazık değil mi, uyanık olsanız 1070’i beklemeden daha yukardan satardınız mutlaka..

İşte bu tip durumlar için de emrinize “trailing” (izleyen) özelliği verebilirsiniz. Trailing, emri verdiğiniz andaki güncel fiyatla stop fiyatınızın arasındaki mesafenin korunması ve tetikleme fiyatının sizin lehinizde değiştirilmesi anlamına gelir. Yani fiyat 1100 iken 1070’e verdiğim stop emrini trailing özelliğiyle verirsem, piyasa yükseldikçe aradaki 30 dolarlık farkı korur, benim stop emrimin fiyatı da beraberinde yükselir. Elde edebileceğim potansiyel kârdan olmam böylelikle. (Fiyat 1200’e çıkarsa stop’um 1170’e, 1300’e çıkarsa 1270’e çıkar. Tabi bu yükseliş esnasında aralarda düşüşler de olacaktır. Bunların 30 dolardan fazla olmaması lazım, yoksa stop tetiklenir.)

“…bir eşik geçildiğinde (trigger) bir emrin işleme konması. (limit ya da market emri) Stop’un özeti bu.”

Son olarak stop emrinin amacı dışında bir başka kullanımı daha var. Aslında hiç pozisyonda değilken, pozisyona girmek için kullanılabilir. Diyelim fiyat 1100’de ve yükseliş devam ediyor. 1200’ü görürse önemli bir direnç kırılmış olacak ve hızla 1400’leri buluruz diye düşünüyoruz. Bu ihtimal gerçek olursa şu anda ucuzken almış olmak elbette daha avantajlı. Ama riskli, buralardan düşüşe geçip tekrar 1000’leri test edebilir. O yüzden şimdi değil de 1200 ve üstünden almak daha garantili. N’apıyoruz, 1200’e bu sefer satış değil alış için bir stop emri veriyoruz. Aslında mantık aynı: Bir eşik geçildiğinde bir emrin işleme konması. Stop’un özeti bu.

Özetle sonradan pişman olmamak için kullanılması elzem bir emir cinsidir Stop. Tabi BTC gibi oynak bir piyasada tetikleme fiyatı ile limit emri fiyatı arasındaki farkın, order book’un durumunun, trailing mesafesinin filan çok iyi düşünülmesi gerekir. Stop seviyesini pozisyona giriş seviyemizin çok yakınlarına koyarsak gereksiz yere (ortada gerçek bir tehlike yokken) tetiklenebilir. Ama çok uzağa koyarsak da muhtemel zararımızı büyütmüş oluruz.

Çoğu borsada yaşanan bir başka risk ise manipülatörlerin insanların muhtemel stop seviyelerini tahmin edip sürekli satış yaparak fiyatı bilhassa o seviyelere düşürmesidir. Bir kaç yüksek hacimli pozisyonun stop’u tetiklendiğinde market sell emirleri devreye girer, fiyat iyice düşer ve bu kişiler BTC’leri ucuzdan kaparlar, piyasa tekrar yükselir. Buna Stop avı (stop hunt) derler.

İşte burada biraz spot piyasası / kaldıraçlı piyasalar ayrımına değinmek gerekiyor. Çünkü bu stop avcıları sadece stop-sell’leri (zararı durdur satışı)değil, stop-buy’ları (zararı durdur alışı) da kovalar. Teknik olarak BTC yükselirken siz alım yapmadıkça zarara girmiş olmazsınız, sadece bir fırsat kaçırıyor olursunuz. O yüzden alım yapacak bir “zararı durdur” emri vermek bir mana ifade etmiyor gibi gözükebilir. Fakat bu sadece spot piyasalar için geçerli. Kaldıraçlı piyasalarda “short” pozisyonundaysanız alım yaparak zararı durdurmak hayati önem taşıyabilir. Hadi o da 3. yazının konusu olsun.

Spoiler: Evet, fiyat düşerken de kâr edebilirsiniz.

Kaynak: https://siberekonomi.com/stop-emiri-ve-incelikleri/