Bitkoin nədir
Bitkoin (“bit” – məlumat vahidi, “coin” – qəpik) rəqəmsal valyuta, elektron pul, “kriptovalyuta”, Dünya Bankı və ya Avropa Mərkəzi Bankı kimi rəsmi mövqelərin hesabatlarında isə virtual valyuta olaraq adlanır. Bitkoin istifadəçiləri arasında virtual olaraq vəsaitlərinin göndərilməsi və ya təsərrüfat subyektləri tərəfindən ödənişlərin qəbul edilməsi məqsədilə istifadə olunan elektron ödəniş sistemidir. Sistemin əsas üstünlüyü onun təmərküzləşməmiş olması, yəni digər elektron ödəniş sistemlərindən fərqli olaraq heç bir mərkəzdən idarə olunmamasıdır.
2009-cu ildə Satoşi Nakamoto təxəllüsü ilə bilinən, lakin anonim bir proqramçı tərəfindən yaradılmış və hazırda heç bir ölkə qanunvericiliyi ilə tənzimlənməyən bir sistemdir. Bitkoinin real valyutanı əvəz etməsi və ya hər hansı əmtəə kimi dəyərinin mütəmadi olaraq dəyişməsi bir sıra ölkələrdə haqlı narahatçılıqla qarşılanır. Beləki, bir sıra aparıcı redaksiyaların bu sahədə məqalələrində yer almış fikirlər bitkoinin heç bir qanunvericiliklə dəstəklənməməsinin gələcəkdə dünya iqtisadiyyatına təsirini və pul vəsaitlərini bu pul vahidində saxlayan istifadəçilərə sistem yararsız hala düşdüyü halda necə təsir edəcəyini əhatə edir.
İstifadə etmək üçün digər bir sıra e-pul sistemləri kimi elektron portmanat proqramını yükləyib kart və ya digər hesablardan ödəniş etmək həmçinin bitkoinləri geri dollara və ya digər valyutaya konvertasiya etmək mümkündür. Kriptoqrafik şifrələrlə qorunmuş məlumatların hesablaşmalarını təmin edən sistem bütün dünya şəbəkəsi üzrə maksimum 21 milyon bitkoindən çox emissiya edilməməsi üçün proqramlaşdırılmışdır. Məhz bu səbəbdən hər emissiya edilmiş bitkoin onun digər valyutalar qarşısında dəyərini daha da artırır ki, 2009-cu ildən yaranan bu valyuta ABŞ dollarına 1000 dəfə bahalaşmışdır, beləki 1 bitkoin artıq təxminən 1020 ABŞ[1] dollarına bərabərdir.
İstifadəçiləri üçün əsas üstünlüyü ödənişlərin anonimliyi və bir əmtəə kimi qiymətinin mütəmadi dəyişməsidir. Ödəyicilər haqda məlumatların internet üzərindən yüksək riyazi alqoritmlərlə şifrələnməsi anonimliyi tam təmin edir. Sistemin bu imkanı həmçinin bir sıra qeyri-qanuni əməliyyatlara gətirib çıxarır. Beləki, cari ilin oktyabr ayında ABŞ hüquq mühafizə orqanları tərəfindən qeyri qanuni narkotik vasitələrin satışı sahəsində kifayət qədər məşhur olan və milyonlarla ödənişlərini bitkoinlə qəbul edən “Silk Road” adlı elektron mağaza ifşa olunmuşdur.
Heç bir mərkəzi bank tərəfindən emissiya edilməyən və heç bir valyutadan asılı olmayan bitkoini qazanmaq, o cümlədən yeni bitkoin emissiya etmək də mümkündür. Məsələn, “Mining Bitcoin” adlı proqramı yükləməklə bitkoin sisteminə server kimi xidmət göstərmək, yəni ümumi bitkoin ödəniş tranzaksiyalarının emal olunması prosesinə şəxsi kompüterin prosessoru vasitəsilə kömək etmək və müqabilində müvafiq xidmət haqqı qazanmaq mümkündür. Bu yolla sistemin idarə olunması mərkəzləşmiş texniki infrastruktur xərclərindən azad olur və istifadəçilər qarşısında sözügedən valyutaya maraq yaradır.
Qanunvericilik
Almaniya Maliyyə Nazirliyi cari ilin ortalarında bitkoini “maliyyə aləti” kimi leqal vasitə olaraq müəyyən etmiş və onun vasitəsilə ödənişləri tanıyacağı barədə bildirmişdir. Həmçinin, ABŞ-ın Federal Rezerv Bankı da bitkoinin gələcəyi barədə açıqlama vermişdir. Lakin, qeyd olunduğu kimi, hazırda bitkoin heç bir ölkə tərəfindən tənzimlənmir və ya hər hansı bir valyutaya bağlanmamışdır.
Beynəlxalq təcrübədə tətbiq sahələri
Bir çox elektron təsərrüfat subyektlərində bitkoin vasitəsilə ödənişlər etmək mümkündür. Bunlardan “Alexa.com” və ya “Wordpress.com” veb saytlarını nümunə çəkmək olar. Həmçinin, “Paypal” gələcəkdə bitkoin qəbul edə biləcəyinin mümkün olduğu barədə açıqlama vermişdir. Lakin məşhur “Ebay” və ya “Amazon” kimi elektron kommersiya nəhənglərinin hələ də bitkoin istifadəsinə tamamilə etibar etmədikləri və bu valyutadan tam olaraq istifadə etmədikləri müşahidə olunur.
Emil Rüstəmov, Mərkəzi Bankın Ödəniş sistemləri və hesablaşmalar departamentinin əməkdaşı
Kaynak :
http://www.marja.az/financial/news/money/item/86038-
