Merkezsiz Kripto Para Borsası

Merkezsiz Kripto Para Borsası OpenANX İle Tanışın: ICO 22 Haziran’da Başlıyor
Serhat Antby Serhat Ant 15 Haziran 2017
1
Bitkapital
Bitcoin’le başlayan ve sonrasında yola çıkan altcoin’lerin dünya genelinde ciddi derecede kullanılmaya başlamasıyla küçük ve büyük ölçekli yatırımcılar ve sıradan vatandaş kripto paralara ilgi göstermeye ve kripto işlemleri yapmaya başladı. Ülkemizde de büyük bir ilgiye mazhar olan kripto paraların çehresini birazcık dahi tanıyan kullanıcıların aklındaki ilk soru hepimizin tahmin edebileceği üzere şuydu: Merkezi borsalar ne kadar güvenli?

Kripto para dünyasında merkezi borsalar ilk olarak 2014 yılında dönemin en büyük kripto borsası Mt. Gox’un hack’lenmesi ile sorgulanmaya başlamıştı. Mt. Gox müşterilerinin hesabından toplamda yaklaşık 500 milyon dolar çalınmış; borsa bunun üzerine iflasını açıklayarak kapanmıştı. Bu gelişmeden olumsuz şekilde etkilenen bitcoin fiyatı yüzde 36 değer kaybına uğramıştı. Peki merkezi borsaların başka ne gibi özellikleri bulunuyor? Bu borsalarda işlem yapmanın ne gibi riskleri ve dezavantajları bulunuyor? Şimdi çeşitli açılardan merkezi borsaları inceleyelim.

Merkezi Borsa Sistemi

Merkezi borsalar temel olarak, sundukları bir tür ‘varlık geçidi’ platformu üzerinden kullanıcılara kripto para alım-satımı ve takası olanağı tanır. Bunları yaparken de müşteri desteği, güvenlik ve çeşitli teklifler sunar. Birçoğu itibari parayla da işlem yapan merkezi borsalar, bu özelliği sayesinde yüksek likidite ve işlem hacmine sahiptir. Herhangi bir merkezi kripto para borsasına üye olan işlemci istediği işlemi yapmanın yanı sıra diğer altcoin’lere de yatırım yapabilecektir ve yüksek hacimler ile likidite sayesinde herhangi önemli bir sorunla karşılaşmayacaktır. Hatta arbitraj gibi çeşitli yöntemlere başvurarak yatırımın boyutu artırılabilir.

Gel gelelim, merkezi borsa sistemi sanıldığı kadar basit ve sade değildir. İlk risklerden biri borsaların çevirdiği ve hesabında tuttuğu yüksek miktarlar sebebiyle güvenlik açığının olmasıdır. Her ne kadar borsalar zaman içinde güvenlik seviyesini artırsa da istekli ve gayretli bir hacker grubu borsaları zarara uğratabilir. Mt. Gox örneğinde olduğu gibi önemli bir borsanın hack’lenmesi durumunda kripto paraların imajı kötü anlamda etkilenecek; kripto paralara duyulan güven ve piyasa değerleri azalacaktır.

Merkezi borsalar kapalı kaynaklı olduğu için müşterilere açık olmayan, kısıtlı güvenlik ve erişim protokollerine sahiptir. Üstelik merkezi borsalar bazı durumlarda işlemini yaptığı paralara dahi sahip değildir; yalnızca bu paraları müşterilerin bakiyesine yansıtır. Paranın ‘temsilini’, senedini tutarak zaman zaman müşterilere karşı yükümlülüklerini yerine getirememe riskini taşıması merkezli borsaların en büyük sorunlarından biridir.

Müşterilerin yeterli operasyonel ve finansal veriden eksik oluşu, karşı taraf riskini sağlıklı ve objektif bir şekilde değerlendirmesini ve alınan riskin karşılığı olan bir fiyat belirlemesini engeller. Yukarıda da kısaca değindiğimiz üzere merkezli borsalar bu alınan risk ve ödenen masraflar karşılığında kullanıcılarına fiyat keşif platformu, likidite, itibari ve kripto paralarda işlem, takas yapma, kambiyo işlemleri, anlaşmazlık çözümü, destek hattı gibi farklı hizmetler sunar. Ancak şeffaflığın olmaması, bilgi ve güvenlik yetersizliği gibi sebeplerden ötürü, sorun teşkil eden iflas, borç ödememe vb. durumlarda müşteriler aldıkları riski, yani ellerinde tuttukları parayı değerinden az fiyatlandırır ve genele bakıldığında gereğinden fazla ücret öder.

‘Merkezi’ borsalar likiditeyi artırma amaçlı hem dijital hem de itibari paralarda işlemler yapsa da yukarıda bahsettiğimiz dinamiklerden ötürü finansal özgürlüğün simgesi olan ‘merkezsiz’ dijital paraların doğasına ters niteliktedir ve bu paraların gelişiminde engel teşkil etmektedir.

Merkezsiz Borsalar

Merkezsiz borsalar çoğunlukla sözünü ettiğimiz karşı taraf riskini ortadan kaldırma amacıyla kurulur. Şu ana kadar kurulmuş merkezsiz borsalar merkezi borsaların sorunlarına çözüm getirmeye çalıştı ancak kullanıcılara yeterli seviyede likidite ve işlem hacmi sağlamada başarısız oldu. Öte yandan bu riski ortadan kaldırma fikri kulağa hoş gelse de merkezi borsaların sağladığı hizmetler işleyen bir borsacılık hizmeti için gereksinim duyulan şeylerdir.

Tüm borsalar bir ağın parçasıdır ve o ağın değeri katılımcı sayısıyla orantılıdır. Dış faktörler ve iç hizmetler tüm ağlar için gereklidir. Merkezi borsaların gözettiği bu faktörler ve hizmetler merkezsiz borsalar tarafından görmezden gelindiği için merkezsiz borsalar bir türlü yeterli kullanıcı kitlesini oluşturmayı başaramamıştır. Bunun yanı sıra şu ana kadar kurulan merkezsiz borsalar ya sadece dijital paraları ya da sadece itibari paraları sistemlerine entegre etti. Bu sebeple merkezsiz borsalar sektörde yalnızca belirli bir kesime hitap etti.

OpenANX
“Merkezsiz borsaların gerçek dünya uygulaması” sloganıyla yola çıkan OpenANX platformu, kullanıcılarına açık kaynaklı bir merkezsiz borsacılık tecrübesi sunuyor. Esas olarak bir DAO (Decentralized Autonomous Organization) olan OpenANX altyapısında ethereum blockchain’in smart contract’lerini kullanıyor. Open ANX akıllı kontratları kullanarak merkezi ve merkezsiz borsaların daha önce karşılaştığı sorunlara çözüm getiriyor.

OpenANX’in önemli bileşenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Açık kaynaklı yapı
Yönetimde ve işlemlerde şeffaflık
Katılımcı varlık geçitlerinin (diğer merkezsiz borsalar ve varlık[token] sağlayıcıları) blockchain’de teminat bulundurması
Kümelenmiş sipariş defterleri ile likidite ve işlem hacminin sağlanması
Hem itibari hem dijital paraların kullanılması
Önceden belirlenmiş anlaşmazlık çözüm sistemi
Oylama prosedürü ve merkezsiz, herkesin katılabildiği bir borsacılık hizmeti
OpenANX temel olarak mevcut borsa platformlarını ‘varlık geçitleri’ olarak sistemine entegre eder. Her varlık geçidi smart contract’e teminat bırakır ve bu teminat blockchain’e işlenir. Varlık geçitlerinden işlem yapacak olan yatırımcı varlık geçidine ait ne kadar teminatın olduğunu görür ve risk değerlendirmesini buna göre yapar. Yatırımcı aynı zamanda kümelenmiş sipariş defterinden de risk değerlendirmesi yapabilir. Merkezi borsalardaki risk değerlendirme sorunu OpenANX’de böylece aşılmış olur ve yatırımcılar bu yolla fiyat keşfi yapabilir. Varlık geçitlerinin normalde ayrı olan sipariş defterleri tek bir defterde kümelenerek likidite ve para akışı sağlar. Kullanıcı sisteme girdiğinde tek bir sipariş defteri görecektir. Merkezsiz borsaların likidite ve işlem hacmi sorunu böylece aşılmış olur.

Bunun yanı sıra OpenANX platformunun en önemli özelliklerinden biri yatırımcılara likidite sağlamak için hem itibari paraları hem de dijital paraları kullanmasıdır. Paradan sorumlu varlık geçidinin bastığı token, ANX için farz edelim ki ANXUSD olsun. Bu itibari paralar (dolar, euro) varlık geçitlerinde tutulur ve karşılığında blockchain’e ethereum token’i (ERC20) şeklinde basılır. Bir diğer kripto para (diyelim ki, acme) için ACMEUSD token’i bulunur. Bu paraların sipariş defterleri ETH/ANXUSD ve ETH/ACMEUSD şeklindedir. Yatırımcılarda işlem yapma isteği olması veya bir kredi riski siparişi gelmesi durumunda yatırımcının göreceği defter ANXUSD/ACMEUSD defteridir. Sistem, para birimleri için sipariş defterlerini ayrı ayrı göstermektense kullanıcıya tek bir sipariş defteri sunar.

Ancak itibari paralarla dijital paraların kullanımı arasında küçük bir fark vardır. İtibari paralarla işlem yapmak isteyen biri, çoğu durumda KYC (Müşterini Tanı) ve AML (Kara Para Aklamayı Önleme) yasalarıyla uyumluluk içinde olmak zorundadır. İşlem yapılmak istendiğinde bu kurallarla uyumluluk adımları, smart contract’e işlenmiş olarak işlem yapmak isteyen birinin önüne çıkacaktır. Sanal paralarla işlem yaparken ise böyle bir prosedür yoktur.

Sistemin en önemli dinamiklerinden biri olan anlaşmazlık çözümü sistemi, chain dışından üçüncü kişilerce sağlanır. Böylece müşterinin daha iyi korunmasına önayak olunur. Öte yandan anlaşmazlık çözümü süreci sonunda blockchain’e kilitlenmiş teminat fonu açılır ve müşteri ödemesi bu fonla yapılır.

Sistemdeki tüm bilgiler akıllı kontratlar aracılığıyla blockchain’e işlenir ve tüm kullanıcılara açıktır. Sistem bu yönüyle şeffaf ve herkes için eşittir. Merkezi borsalardaki güven sorunu bu yolla aşılmış olur.

ANXInternational, mevcut kullanıcı tabanını OpenANX platformuna aktaracak ve sayısı azımsanmayacak bir müşteri çeşitliliğiyle yola koyulacaktır. ANXInternational daha sonra platforma geçmek isteyen yeni borsalar ve platformdaki mevcut borsalarla birlikte bir konsorsiyum oluşturmayı amaçlamaktadır.

2017’nin Nisan ayında yola çıkan platformun ICO’su 22 Haziran’da başlayacaktır. Toplamda 100 milyon adet üretilen token’lerin ICO süresince 30 milyonu yatırımcılara sunulacaktır. Token satın alarak platforma yatırım yapmak, proje ekibiyle irtibata geçmek veya platformla ilgili daha fazla bilgi almak isterseniz OpenANX’in sosyal medya hesaplarını ziyaret edebilirsiniz.

Alıntıdır...