Bitcoin, merkez bankalarının ekonomideki rolünü zayıflatma potansiyeline sahiptir. Bitcoin’in bir merkezden yönetilmemesi ise en önemli özelliklerindendir. Bitcoin, merkez bankalarından görev çalabilir mi?
Bitcoin, merkez bankalarının rolünü üstlenebilir mi?
Bu sorunun cevabını verebilmek için ilk önce merkez bankalarının ekonomideki görevlerinden bahsetmek gerekir.
Devletin, faiz, enflasyon ve cari çıktı düzeyi gibi makro ekonomik değişkenleri etkilemede kullandığı iki önemli argümanı vardır. Bunlar maliye politikaları ve para politikalarıdır. Maliye politikaları araçları ise malum olduğu üzere vergiler ve kamu harcamalarıdır. Günümüzde maliye politikaları araçları hükümetlerin kontrolündedir.
Para politikaları ise 90’lı yıllardan itibaren birçok ülkede hükümetlerden bağımsız otoritelere yani merkez bankalarına bırakılmaya başlanmıştır. Türkiye’de ise 2001 yılında yaşanan ekonomik krizin ardından merkez bankasının hükümetlerle bağlantısı kesilmeye başlanmış, bağımsız ve otonom bir yapı haline getirilmiştir. Kamu oyunca “Kemal Derviş Politikaları” olarak bilinen önemli ekonomik değişimlerin yaşandığı dönemde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) bağımsızlaştırılmış ve siyasetten arındırılmıştır. TCMB’nin görevi Anayasa’da da açıkça belirtilmiştir: “Fiyat istikrarını sağlamak.”
Merkez bankaları fiyat istikrarını sağlamak için farklı araçlar kullanmaktadır. Bunlardan önemlileri; reeskont oranları, açık piyasa işlemleri ve döviz işlemleridir. Bu araçların ayrıntılarına girmeden merkez bankasının rolünü basitçe şu şekilde anlatalım. Ekonomilerde önceden açıklanmış hedeflenen enflasyonun oranını tutturmak için Merkez bankaları piyasaya ya para sürer ya da piyasadan para çeker. Eğer piyasada para yani likidite bol ise enflasyon riski doğar ve bu durumda piyasadan para çekilir. Eğer piyasada para yani likidite az ise bu durumda ekonominin zarar görmemesi için piyasaya para sürülür. Merkez bankası bu işlemleri bankalar üzerinden yürütür.
Günümüz modern ekonomik sisteminde merkez bankaları piyasadaki likiditeyi, faiz oranlarını değiştirerek ayarlar. Merkez bankaları, ticari bankalara düşük faizle kredi verirse normal şartlarda piyasadaki likidite artar. Tersi durumunda merkez bankaları ticari bankalara uyguladığı faiz oranlarını arttırırsa piyasadaki likidite azalır.
Bitcoin ve fiat para ikilemi
Ekonomilerde para basma yetkisi merkez bankalarının kontrolündedir. Türkiye’de ise TCMB bu yetkiyi TBMM’den almıştır. Türk lirası, dolar ve euro bunlar fiat para olarak bilinmektedir. Bitcoin, merkez bankalarının görevini alması veya merkez bankalarından görev çalması ise ancak fiat paraları ikame etmesi ile mümkündür. İnsanlar ekonomik hayatta fiat para yerine Bitcoin kullanmaya başladıkça merkez bankalarının ekonomik etkisi azalacaktır.
2019 yılı kripto piyasalarında regülasyonların beklendiği yıldır. Eğer Bitcoin resmi birikim aracı olarak kabul edilirse fiat paraları ikame edebilir. Bu durumda merkez bankalarının görevini zayıflatır. Bunun ötesinde Bitcoin’in kullanımının yaygınlaşması ve kabullenmesiyle de fiat paraları ikame gücü artar.
Koinmedya’yı takip eden okuyucularımız farkındadır. Son zamanlarda Bitcoin ATM’lerinin artması ve blockchain cüzdanlarının sayısının artması ilgili haberlere sıkça rastlıyoruz. Bu tür gelişmeler Bitcoin ve kripto paralarının kullanımının yaygınlaştığını yansıtan önemli göstergelerdir. 2019’da beklenen regülasyonların Bitcoin ve kripto piyasalar üzerindeki etkileri görmek lazım.
Ünlü iktisatçı, J. M. Keynes, 1944 yılında düzenlenen Bretton Woods Konferanslarından uluslararası para birimi olarak Bancor adında bir para birimi önermişti. Bitcoin ilerleyen dönemlerde Keynes’in hayalini gerçekleştirir mi bilinmez? Ama ekonominin önemli gündemlerinden biri olmaya devam edecektir.
Bitcoin’in en büyük handikabı ise fiyat istikrarını henüz sağlayamamış olmasıdır.
Haber linki:
https://koinmedya.com/2018/12/25/bitcoin-merkez-bankalarinin-yerine-gecebilir-mi/Bu konuya cevap vermek için Merkez Bankası görev ve yetkilerine bakmak lazım.
Örneğin bizim TCMB'den haraket edelim.
TCMB'ye göreMerkez Bankası Görev ve Sorumlulukları Bankanın Merkez Bankası Kanunu ile düzenlenen görev ve sorumlulukları, 5 temel alana ayrılmaktadır:
1. Fiyat İstikrarı
Merkez Bankasının temel amacı, fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikrarı ile ekonomik kararlarda dikkate almayı gerektirmeyecek ölçüde düşük bir enflasyon oranı kastedilmektedir. Banka, bu amaç doğrultusunda uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı araçları doğrudan kendisi belirler, bir başka deyişle araç bağımsızlığına sahiptir.
2. Finansal İstikrar
Finansal istikrar, Merkez Bankası için destekleyici amaç özelliğine sahiptir. Bu kapsamda Banka, Türkiye’deki finansal sistemin istikrarı için para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici önlemleri almakla sorumludur.
3. Döviz Kuru Rejimi
Ülkemizdeki döviz kuru rejimini Hükûmet ile birlikte belirlemek, biçimlendirmek ve uygulamak; Bankanın bir diğer görevidir.
Bunun yanında, Türkiye’deki altın ve döviz rezervlerini saklamak ve ülke menfaatleri doğrultusunda yönetmekten sorumlu kurum, yine Merkez Bankasıdır.
4. Banknot Basma ve İhraç İmtiyazı
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 87. maddesine göre para basma yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) aittir. Ancak TBMM banknot basma ve ihraç yetkisini süresiz olarak Merkez Bankasına devretmiştir.
5. Ödeme Sistemleri
Merkez Bankası; fonların ve menkul kıymetlerin güvenli ve hızlı bir şekilde aktarılması ve mutabakatının gerçekleştirilmesi için yeni sistemler kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini sağlamak, gözetimini gerçekleştirmek ve gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür.
Şimdi bu maddeler ışığında değerlendirmek gerekirse;
Bitcoin için fiyat istikrarı sağlanacak bir konu yok. Çünkü fiyatı tamamen merkezi olmayan şekilde piyasa arz ve talebi dengesinde oluşuyor. Teknik olarak enflasyonla ilgili bir Bitcoin verisi de elimizde olmadığı için bunu öngörmek imkansıza yakın.
İkinci maddede bahsi geçen finansal istikrar ise piyasa adına paranın arz ve talebini belirlemek. Haliyle Bitcoin için böyle bir konuda yok çünkü arzı sabit.
Üçüncü maddede bahsi geçen doviz ilişkisi de, hükümet ortak kararı da Bitcoin de mevcut değil, zira Bitcoin "merkeziyetsiz" bir para birimi.
Bitcoin'in arzıyla ilgili olarak 4. maddede bir takım benzerlikler göstersede, gelecekte bir para basma durumu olmayacak. Öngörülen 21 milyon'dan sonra üretimi ve coin yakması olmayacağına göre, bu maddeyle de bağımız yok. Bitcoin üretiminden doğan kâr yani ihraç imtiyazı ise tamamen madencilerde olduğu için bir merkez bankası ayarı yok.
5. madde de yer alan konuda Bitcoin için geçerli değil. Kimsenin herhangi bir gözetleme, düzenleme yapma gibi bir durumu yok.
Yani baktığımız zaman merkez bankası ve Bitcoin arasında en ufak bir benzerlik yok.
