"Züppe Etkisi" piyasayı sarar mı?

[wolwoo]

Usta kalemlerden Mahfi Eğilmez Hocanın güzel bir yazısı var.  

"17 Ekim 2019 Perşembe
Gösteriş Tüketimi ve Züppe Etkisi
‘Gösteriş tüketimi’ (conspicuous consumption); ekonomi jargonunda uzun süredir kullanılan bir deyim. Thorstein Veblen, sanayi devrimiyle birlikte sınıf atlamış olan sonradan görme zenginlerin lüks tüketime yönelmelerini bu kavram çerçevesinde açıklamıştır.  

Zamanla, gösteriş tüketimi gelişmekte olan ülkelerde de ortaya çıkmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde yeterli gelire sahip olmayan hatta düşük gelirli olan çoğu insan, çevrelerine daha iyi durumda olduklarını gösterebilmek, kendilerini kanıtlayabilmek için gelirlerinin izin verdiği ölçülerin ötesinde harcama yaparlar. Örneğin borç, harç son model cep telefonu alırlar.  

‘Züppe etkisi’ (snob effect); gösteriş tüketimine göre daha sonra ortaya çıkmış bir ekonomik – sosyolojik tanımlamadır. John Maynard Keynes tarafından ortaya atılmış olan züppe etkisi, yüksek gelirli insanların bir tüketim ürününe karşı taleplerinin düşük gelirli insanların talebiyle ters yönde oluşmasını açıklayan bir kavramdır. Örneğin X marka saat fiyatı yüksek olduğu için normal saatlere göre daha düşük talebe sahiptir (talep yasası.) Buna karşılık fiyatı düştükçe talebi artmaz. Çünkü fiyatı hala diğer saatlere göre çok yüksektir ve belirli gelirin altında geliri olanlar fiyatı düşmüş olsa da bu saati pahalı bulur ve alamazlar. Buna karşılık saatin fiyatı yükseldikçe bu saati talep edenlerin sayısında artış olur. Çünkü bu saati alanlar artık saatin daha az kişide olacağını ve kendilerine önemli bir statü sağlayacağını düşünerek hareket ederler.





Normal koşullarda normal mallar için talep eğrisi soldaki şekilde olduğu gibidir. Fiyat düştükçe talep edilen miktar artar, fiyat arttıkça talep edilen miktar azalır. Yukarıda X marka saati esas alarak örneğini verdiğim bazı mallar için talep eğrisi sağdaki gibidir: Fiyat arttıkça talep artar, fiyat düştükçe talep azalır.

Gösteriş tüketimi düşük gelirli insanların statülerini yüksek göstermek amacıyla yaptıkları pahalı harcamaları, züppe etkisi ise yüksek gelirli insanların durumlarını iyi göstermek için yaptıkları gereksiz harcamaları anlatıyor.

Türkiye’de uzunca bir süredir ücretler enflasyon kadar artmıyor. Ücret dışı gelirlerin de en azından son bir yıldır enflasyon kadar artmadığını ekonominin küçülmesinden çıkarabiliyoruz. Buna karşılık alışveriş canlı, lokantalar, kafeler dolu, sokaklarda arabalar cirit atıyor. Bu durumu, AVM’lerin yeni gezi yerleri görevini üstlenmesi, yazın serin kışın sıcak olması, insanların çoğu kez bir çay içip uzun zaman kafelerde oturması gibi başka bazı durumların yanı sıra kısmen gösteriş tüketimi kısmen de züppe etkisiyle açıklamak mümkün. "    
Kaynak: http://www.mahfiegilmez.com/2019/10/gosteris-tuketimi-ve-zuppe-etkisi.html

Şimdi başta BTC olmak üzere bütün coinler (sınırsız bile olsa) belli sayıda üretiliyor yani en azından circulating belli.

Ha bu zengin züppeler daha neyi bekliyorlar alın da artsın fiyatlar daa (biliyorum böyle bilimsel makaleden sonra çok avam kaldı yazdıklarım ama idare edin )

[TaliskerDarkStorm]

züppe etkisi genellikle iphone gibi işte bilmem ne marka çanta bilmem ne marka araba için kullanılır, genelde kaliteden yoksun markasına verirsiniz parayı.

bitcoin züppe etkisine konu olamaz çünkü bitcoin baştan sonra teknolojik içeren çok gelişmiş bir proje.

demeye çalıştığınızı anladım aslında, ama bitcoin de bir para birimi olduğu için genellikle eninde sonunda bozdurulup harcanacaktır. bitcoin'in züppe etkisi yaratması için sanırım bir kaç milyon dolar olması lazım.

ayrıca yeni nesilin böyle bir teknolojinin varlığından bile haberdar olduklarını sanmıyorum. eğer bir kaç instagram fenomeni işte kyle janner midi nedir o tayfadan bir kaç kişi bitcoin satın aldığını gösteren post atsa muhtemelen o zaman züppe etkisinden bahsedebiliriz

[wolwoo]

züppe etkisi genellikle iphone gibi işte bilmem ne marka çanta bilmem ne marka araba için kullanılır, genelde kaliteden yoksun markasına verirsiniz parayı.

bitcoin züppe etkisine konu olamaz çünkü bitcoin baştan sonra teknolojik içeren çok gelişmiş bir proje.

demeye çalıştığınızı anladım aslında, ama bitcoin de bir para birimi olduğu için genellikle eninde sonunda bozdurulup harcanacaktır. bitcoin'in züppe etkisi yaratması için sanırım bir kaç milyon dolar olması lazım.

ayrıca yeni nesilin böyle bir teknolojinin varlığından bile haberdar olduklarını sanmıyorum. eğer bir kaç instagram fenomeni işte kyle janner midi nedir o tayfadan bir kaç kişi bitcoin satın aldığını gösteren post atsa muhtemelen o zaman züppe etkisinden bahsedebiliriz

Hocam şöyle br şeyden bahsediyorum, zenginler kendi aralarında yarışa girerlerse önce 1 tane alırlar, sonra altta kalmamak için 100-1000 artık Allah ne verdiyse...
+eğer kafası basıyorsa (şahsen ben zengin olsam) ilerde nolacağı belli olmaz, kimsenin erişemeyeceği bi yere kötü günler için parayı zulalamak mantıklı yani...

https://eksisozluk.com/1-milyon-dolarlik-banknot--210455?p=1



not: cepteki son parayı ifşa ettik

[gospodin]

En son postunda Zenginler alırsa demişsin ama o zaman da züppe etkisi söz konusu olmaz abi. Benim gibi culsuzlar Allah ne verdiyse 100-200 bitcoin alacak ki o zaman bu teori devreye girecek. Sonra ben de çevremde bitcoinim var diye artislik yapacağım. Her yerde Keynes karilsimizda. Biz de gotumuz sıkıştığında Keynes e sariliyorsak boku yemisizdir. Kendisini severim orası ayrı.

[sonerbo]

Yani biraz düşününce BTC hava atılacak birşey değil bence. Adam masaya ledger wallet mi koyacak içinde şu kadar BTC var diye. Maalesef BTC bir para birimi ve bu şekilde davranmak ancak

kovalaklığa girer. Yatırım aracı olmadığı halde yatırım aracı olarak görülmesi bence daha etkili olacak. Eğer bir yükseliş trendi başlarsa kimse bunu kaçırmak istemeyecek (FOMO) ve bu şekilde olacak

bence.

[tekno]

ben bu etkinin reklamasyona dayandığını düşünüyorum. kripto piyasası olarak değerlendirirsek de 2017 4. çeyrekte hemen hemen her gün basılı medyada bitcoin ve çeşitli altcoin haberleri okuyorduk, dolayısı ile piyasaya giren para arttıkça bunun etkisini yaşadık.

[muslol67]

Ha bu zengin züppeler daha neyi bekliyorlar alın da artsın fiyatlar daa (biliyorum böyle bilimsel makaleden sonra çok avam kaldı yazdıklarım ama idare edin )

Hocam avamlık değil, espri gibi algıladık evet ama. Bu bahsettiğiniz züppe etkisi finansal varlıklar için değil tüketim malları için. Genellikle ekonomi derslerinde bu konu anlatılırken, spor arabalar, yatlar veya elmaz yüzükler örnek verilir. Hatta teknik olarak yat ve araba bile bu konuya girmez. Züppe etkisine konu mallar alırken 100 satarken 10 değerindedir mesela...

Yani bu teoriyi olduğu haliyle temelde kripto paralar yada menkul kıymetlerle karşılaştıramayız maalesef. Züppe bu piyasa da çok ama fiyatı etkileyecek güçleri yok öyle düşünün

[Aceeakell]

bence bitcoinle altcoinle züppe etkisinin alakası pek yok. çünkü bitcoin alacak sözüm ona züppeler, zaten bitcoini yükseltecek kadar bir gelire sahip değiller. tez de de bu söyleniyor zaten gelişmekte olan ülkelerde ya da düşük gelirlerde olan ülkelerde yaşanan züppe etkisinden bahsediliyor, 2 bin tl yi zor denkleştirip bitcoin alan kişi ya da kişiler bitcoinin fiyatını yükseltemez. ama gelişmiş ülkelerdeki 10-20 tane atırımcı bir yatırım yapsa zaten anında 30 bin dolarları görür bitcoin.

yine bence güzel bir çalışma olmuş ve güzel bir noktaya değinmişsiniz. değerlendirilmesi gereken bir nokta züppe etkisi.

[wolwoo]

bence bitcoinle altcoinle züppe etkisinin alakası pek yok. çünkü bitcoin alacak sözüm ona züppeler, zaten bitcoini yükseltecek kadar bir gelire sahip değiller. tez de de bu söyleniyor zaten gelişmekte olan ülkelerde ya da düşük gelirlerde olan ülkelerde yaşanan züppe etkisinden bahsediliyor, 2 bin tl yi zor denkleştirip bitcoin alan kişi ya da kişiler bitcoinin fiyatını yükseltemez. ama gelişmiş ülkelerdeki 10-20 tane atırımcı bir yatırım yapsa zaten anında 30 bin dolarları görür bitcoin.

yine bence güzel bir çalışma olmuş ve güzel bir noktaya değinmişsiniz. değerlendirilmesi gereken bir nokta züppe etkisi.

Gösteriş tüketimi düşük gelirli insanların statülerini yüksek göstermek amacıyla yaptıkları pahalı harcamaları, züppe etkisi ise yüksek gelirli insanların durumlarını iyi göstermek için yaptıkları gereksiz harcamaları anlatıyor.
Yani ağaoğlu dayıoğlu gibilerden bahsediyor züppe etkisinde
Adam whatsapp face ya da twitter-instagram gibi yerlere bi karekod koyar
cafeye gidip parliament cigara -zippo çakmak- merco anahtar koyan tiplerden 10000 kat daha zengin, yapar yani o vesileyle basında adını ŞANINI duyurur
trump ilk tweetini attı bitcoin ile ilgili
elon musk vs derken bu iş "blockchain geliştiricisi nihat doğan, white paper hazırlıyorken"e kadar gidebilir

https://ibb.co/ZSz5JhM

[Aceeakell]

bence bitcoinle altcoinle züppe etkisinin alakası pek yok. çünkü bitcoin alacak sözüm ona züppeler, zaten bitcoini yükseltecek kadar bir gelire sahip değiller. tez de de bu söyleniyor zaten gelişmekte olan ülkelerde ya da düşük gelirlerde olan ülkelerde yaşanan züppe etkisinden bahsediliyor, 2 bin tl yi zor denkleştirip bitcoin alan kişi ya da kişiler bitcoinin fiyatını yükseltemez. ama gelişmiş ülkelerdeki 10-20 tane atırımcı bir yatırım yapsa zaten anında 30 bin dolarları görür bitcoin.

yine bence güzel bir çalışma olmuş ve güzel bir noktaya değinmişsiniz. değerlendirilmesi gereken bir nokta züppe etkisi.

Gösteriş tüketimi düşük gelirli insanların statülerini yüksek göstermek amacıyla yaptıkları pahalı harcamaları, züppe etkisi ise yüksek gelirli insanların durumlarını iyi göstermek için yaptıkları gereksiz harcamaları anlatıyor.
Yani ağaoğlu dayıoğlu gibilerden bahsediyor züppe etkisinde
Adam whatsapp face ya da twitter-instagram gibi yerlere bi karekod koyar
cafeye gidip parliament cigara -zippo çakmak- merco anahtar koyan tiplerden 10000 kat daha zengin, yapar yani o vesileyle basında adını ŞANINI duyurur
trump ilk tweetini attı bitcoin ile ilgili
elon musk vs derken bu iş "blockchain geliştiricisi nihat doğan, white paper hazırlıyorken"e kadar gidebilir

https://ibb.co/ZSz5JhM

hocam sen de kusura bakma da, o kadar uğraşmışsın etmişsin, bir yazı hazırlamışsın eline sağlık.  kendi hazırladığın yazıda temel kavramlarda hatan var.    

snob effect bu bahsettiğin anlama gelmiyor. tam tersi anlamına geliyor.

snob effect özellikle alt ve orta gelir grubundan kişilerin kendilerini daha değerli hissedebilmek için harcama yapmasını ifade eder.

snob etkisi, tüketicinin genelde kendi gelirleri doğrultusunda alışveriş yapmayabileceği ve çevresinde ekonomik açıdan daha yüksek düzeyde yaşayan insanlara özeneceğini dolayısıyla bütçesini aşan düzeyde tüketim yapabileceğini ifade eder.

zaten snob demek bu demek.

[wolwoo]

.....
hocam sen de kusura bakma da, o kadar uğraşmışsın etmişsin, bir yazı hazırlamışsın eline sağlık.  kendi hazırladığın yazıda temel kavramlarda hatan var.    

snob effect bu bahsettiğin anlama gelmiyor. tam tersi anlamına geliyor

........

üstad bunu ben yazmadım, ilk mesaja bakarsanız kaynakçasıyla beraber Mahfi Eğilmez'in yazdığını belirtmiştim. saygılar...

[Vispilio]

Bu konuda Wolwoo'nun alıntıları doğru, Mahfi Eğilmez de zaten John Maynard Keynes'den  güzel bir çeviri yapmış:

Diğer bazı arkadaşların değindiği Conspicuous Consumption: Gösteriş Tüketimi,

Snob Effect (Züppe Etkisi) ise bambaşka birşeye işaret ediyor, bir ürünün fiyatı arttıkça normalde talebin düşmesi beklenirken, belli bir zümre (kendilerini ayrıştırmaya çalışan çok zenginler) fiyatı çok yüksek ürünleri özellikle talep ediyor, bu da ekonominin doğal akışına ters bir eğri oluşmasına yol açıyor. Bazı sanat eserleri, süper lüks saatler, genellikle pratik olmayan ve kullanım değeri düşük olan sözde "prestij" ürünleri vb. ...

John Maynard Keynes ile meşhur olan ilginç bir kuram, çok farklı yorumlamaların da önünü açmış (daha genel olan bir önceki versiyon için Veblen Effect'i de inceleyebilirsiniz):

https://www.jstor.org/stable/4538409?seq=1#page_scan_tab_contents

[cybernetik7]

Geçtiğimiz boğa sezonunun kesinlikle bir züppe etkisi olduğunu düşünüyorum. Aynı züppeler 2 ay sonra tüm kripto varlıklarını ellerinden çıkardı ve piyasa adeta çakıldı. Bu etki bir daha kesinlikle olacaktır diye düşünüyorum. Bu insanlar 2 3 ay içinde milyarlarca dolar kazandılar ve tekrardan gelecekler.

[PHI1618]

Snobizm ve Giffen-Veblen yaklaşımları iktisadi kuramın içinde önemli yeri olan yaklaşımlar. Teoriye tamamen ters olan, arz-talep kanununun içinden geçen yaklaşımlar. Klasik arz-talep kanununa göre -ve olması beklendiği üzere- bir malın fiyatı yükselirse talebi düşer, düşmesi gerekir. Züppe etkisinde ya da giffen-veblen mallarında ise tersine işler. Fiyat yükseldikçe talebi de artar. Gösteriş etkisine bir ara ülkemizde sıkça gördüğümüz (hale de var belki) asgari ücretli çalışanın 5-7 bin liralık telefonlar kullanmasını örnek verebiliriz. Bu tamamen snop etkisi. Ayranı yok içmeye atasözümüz tam bunu açıklıyor.

Giffen-Veblen için ise şöyle bir kaynak bırakayım; https://industryolog.com/giffen-mallari-veblen-mallari-nedir/


Bu etkiyi borsalarda pek göremeyiz. Kripto borsalarında özellikle daha çok FOMO görüyoruz, kârı kaçırma korkusu malumunuz.

[edandrada]

biri yazmıştı geçen gün.

- bitcoin 5000 dolara düştü, insanlar bu fiyattan neden btc almıyor?
- para biriktiriyorlar.
- neden?
- 10000 dolarayükselince almak için.

[muslol67]

John Maynard Keynes ile meşhur olan ilginç bir kuram, çok farklı yorumlamaların da önünü açmış (daha genel olan bir önceki versiyon için Veblen Effect'i de inceleyebilirsiniz):

https://www.jstor.org/stable/4538409?seq=1#page_scan_tab_contents

Giffen-Veblen için ise şöyle bir kaynak bırakayım; https://industryolog.com/giffen-mallari-veblen-mallari-nedir/


Bu etkiyi borsalarda pek göremeyiz. Kripto borsalarında özellikle daha çok FOMO görüyoruz, kârı kaçırma korkusu malumunuz.

Üstadlar verdiğiniz örnekler ekonomi kuramları için ve iktisadi doktrinler tarihi için önemli ancak bunların BTC ve/veya diğer kripto varlıklar için geçerli olması düşünülemez.

Belki bu konuya verebileceğimiz örnekler Gresham yasası ile olur ve bu BTC'nin iyi para özelliğiyle, altcoinleri kötü para olarak piyasadan kovması şeklinde yorumlayabiliriz.

Yukarıda bahsi geçen züppe etkisi, giffen ve veblen teorileri tüketime dayalı mallar için geçerli kuramlardır. Sanırım gözden kaçan nokta bu. Bu örnekleri bir araba, gıda malzemesi veya ev için kursanız teoremler değerli olabilir. Ancak bunları kriptolara dayandırmak doğru değil. Dikkat ederseniz bu tarz teoremlerde örnek olarak hiç bir zaman altın gümüş gibi değerli varlıklar söz konusu değildir. Çünkü bunlar bir şekilde menkul kıymettir. BTC bu anlamda menkul kıymetlere daha yakın bir örnek.

Para üzerine doğrudan çok fazla teori yok Gresham gibi. Genelde ekonomik yaklaşım temel ihtiyaçlara dayalı olduğundan böyle. Ancak klasik ve keynesyen ekonomik görüşlerden sonra yeni akımlar paranın değeri üzerine daha fazla eğilmeye başladılar. Ne yazık ki temel ekonomik akım yakalamak artık çok mümkün olmadığından bunlara dayalı yorum yapmakta çok zor. Dünya üzerinde 1940'lı yıllara kadar bilinen 4-5 ekonomik akım varken, o tarihten bugüne kadar onlarca daha farklı ekonomik görüş ortaya çıktı.

Yani demem o ki zaten Keynesyen ekonomik görüşün ve öncesinin artık uygulanabilir olması durumu yok gibi bir şey. Çünkü artık ekonomik kuramlarda sıklıkla kullanılan "ceteris paribus" (diğer tüm koşullar sabitken) bir opsiyon değil. Bunu ülkemizdeki ekonomik kararların etkisinde görüyoruz. Faiz 5-10 puan düşmesine rağmen, doviz kurları da saldı. Yani artık tek bir koşul üzerinden ekonomik veriler doğru sonuç vermiyor. Kaldı ki 1930'lu yıllara ait bir teorinin (Züppe Etkisi) günümüzdeki Bitcoin veya kripto varlıklara dair bir çözüm sunması beklenemez bence. Yani yanlış çıkarımla, doğruyu bulamayız.

[bobita]

Yıllar önce Mersin'de birisiyle tanışmıştım, çocuk elektronik-bilgisayar işleriyle uğraşıyordu ve konuştuğumuz sıralarda her şeyi bırakmış, sadece kendisi mobilyacıda ahşap kasa ve çerçeve (varaklı falan, tam görgüsüz style)yaptırıp ayna film çekerek banyolara monte ettiği tv kartı eklenmiş monitör satıyordu, kapalıyken ayna, açınca TV. Maliyetim 150-200 lira, satış fiyatım en az 600 lira ve sektörde böyle bir kar marjı hiçbir şeyde yok demişti.
Önemli kısım burada: Müşteriyi nasıl buluyorsun dedim, onlar beni buluyor dedi. Mersin'in lüks sitelerinde sonradan görmeler bol bulunur ve işleri güçleri birbirlerine nispet yapıp, altta kalmamaktır. Bir sitede tek müşteri bağlasam yetiyor diyordu.
Yani züppe etkisi her şekilde çalışır, züppelerin btc ile işi olmaz diye bir şey yok.

[muslol67]

Yok ben anlatamıyorum sanırım. Ben insanların kar peşinde koşma psikolojisinden değil, teoremin dayandığı yerden bahsediyorum ama neyse dediğiniz gibi olsun. Yani adam gösteriş yapmak için BTC almaz. Para kazanmak için BTC alır. Bunu da açıklayan FOMO diye bir olay var borsa jargonunda teori değil.
Para kazanmak için BTC alabilirsin ama bende 100 BTC var diye hava atmaya çalışan duymadım.
Zaten züppe etkisi harcamayı referans alır, siz para kazanma durumundan bahsetmişsiniz. Yani birinde gelir elde etmek için çaba var diğerinde elinde mevcut olandan fazlasını ödemek yani borçlanmak pahasına gösteriş yapmaya çalışmak var.

FOMO nispeten daha mantıklı bir şey Züppe etkisine göre. Çünkü züppe etkisi olayında gelir kâr şansı hiç yok. Ayda 2000TL maaşla çalışan adamın iPhone 11 alması bugünun şartlarında züppe etkisi iken, yükseleceğini düşündüğü için BTC alması FOMO'dur. İphone 11 ile kar etme şansı yok çünkü onu sadece daha iyisini alabilmek için tercih ediyor. BTC ile kar şansı vardır. Ya da birinde zarar kes yapabilecekken, iphone'u düşürüp kırabilir ve sıfıra gidebilir. iphone örneğinde tam yerini bulmuyor ama elmas yüzük çok standart örnektir züppe etkisine mesela. Alırken 10000TL verirsin ama satarken 1000TLye satarsın.

[Vispilio]

Yok ben anlatamıyorum sanırım. Ben insanların kar peşinde koşma psikolojisinden değil, teoremin dayandığı yerden bahsediyorum ama neyse dediğiniz gibi olsun.

Bence farklı görüşlere karşı bu kadar kapalı olma, Bobita'nın örneğinde kar psikolojisinden hiç bahsedilmiyor zaten, Mersinli orta-üst segmentin birbiriyle yaptığı yarış söz konusu buna "keeping up with the Jones's " deniyor çok yaygın bir davranış...

Yukarıda bahsi geçen züppe etkisi, giffen ve veblen teorileri tüketime dayalı mallar için geçerli kuramlardır. Sanırım gözden kaçan nokta bu.

"Tüketime dayalı" diye bir kısıtlama yok aslında, ilk çıkış noktasında belki buna vurgu yapılmıştır ama modern ekonomik teorilerin çoğunda davranışsal finans, insanların psikolojileri ve irrasyonel duyguları ön plandadır. Örneğin bazı sanat eserlerinin klasik manada tüketimden bağımsız piyasası Snob Effect için çok sık kullanılan bir örnektir...

[The Young Turk]

Geçtiğimiz boğa sezonunun kesinlikle bir züppe etkisi olduğunu düşünüyorum. Aynı züppeler 2 ay sonra tüm kripto varlıklarını ellerinden çıkardı ve piyasa adeta çakıldı. Bu etki bir daha kesinlikle olacaktır diye düşünüyorum. Bu insanlar 2 3 ay içinde milyarlarca dolar kazandılar ve tekrardan gelecekler.

Boğa ile züppe etkisi birbiriyle çok ilgili değil. Züppe etkisinde rol alan kişiler konuya tam olarak hakim olan kişiler değil. Bu şekilde yatırım yapanların çok büyük kısmı terste kalmıştır ve para kaybetmiştir. Fiyat düşükken alıp yükselince satabilecek kişiler değil.
Yani zirve fiyata yaklaştığında yatırım yapmış olan kişilerin bu etkinin içindeki payı çok daha büyük.