Merhaba dostlar bu aralar fazla iş olmadığından aklımdaki önemli konuları sizinle paylaşayım dedim. Uzun zamandır yazmak istediğim bir makale daha paylaşmak istiyorum. Bu yazıda wikipedia dan alıntılar yapacağım siyah yazılar ile (ABD bir daha keşfetmeye gerek yok) Yorumlarınızı esirgemeyin..
Öncelikle balon nedir ne değildir onu bir yazalım..
Ekonomik balon (diğer adlarıyla spekülatif balon, piyasa balonu, fiyat balonu finansal balon veya spekülatif çılgınlık) gerçek değerlerinden çok fazla fiyat değişimi gösteren malların ticaretini yapmaktır. (Diğer bir deyişle şişkin fiyatları olan mallar ve varlıklarla ticaret yapmaktır.)
Bazı ekonomistler balonların varolmadığını savunsa da, fiyatların gerçek değerlerden sıkça sapma gösterdiğini savunanlar balonların sebebini açıklamakla uğraşırlar.Günümüz dünyasında ise ekonomistlerin sıkça dile getirdiği dolar ve bitcoin balonudur. Bizi ilgilendiren kısmı alında bitcoin tarafıdır ? Peki bitcoin bir balon mudur ? Hiç olmayan bir şeyin değerlenmesi sonucu aşırı bir değer kazanma çoğu ekonomiste bu bir balondur dedirtiyor. Peki Balon olduğunu var sayarsak şayet arkasında bir iz bırakacak mıdır ?
Gelin önce tarihin geçmiş sayfalarına bir geri dönelim ve en önemli balon larını beraber bir inceleyelim..
En bilindiklerinden biri LALE balonu...
Lale çılgınlığı, diğer adlarıyla Lale balonu, Lale spekülasyonu (Felemenkçe adıyla; Tulpenmanie, diğer adlarıyla Tulpomanie, Tulpenwoede, Tulpengekte ve Bollengekte) Hollanda Altın Çağı'nda lale (Tulipa) soğanlarının fiyatlarının aniden aşırı derecede yükselip çöküşe geçtiği döneme verilen isim. Şubat 1637’de Lale Çılgınlığı’nın doruk noktasında laleye dayalı sözleşmeler yetenekli bir zanaatkarın yıllık gelirinin 10 katına satılmıştır. Bu olay genelde tarihteki ilk spekülatif balon (veya ekonomik balon) olarak bilinir. Lale çılgınlığı terimi günümüzde varlık fiyatlarının gerçek fiyatlarından sapmasını ifade eden bir benzetme olarak kullanılmaktadır. Mackay’a göre bir noktada tek bir Semper Augustus soğanı için 12 akre (5 hektar) arazi teklif edilmiştir.
1637 yılından bir yukarıda görülen ve "Viceroy" olarak da bilinen lale. Boyutuna göre değişmekle beraber soğanı 3000 ila 4200 Hollanda Florini arasındadır. O devirde yetenekli bir zanaatkar yılda 300 florin kazanmaktaydı.Parlamento kararından önce lale sözleşmesinin (çağdaş finansta gelecek işlemler sözleşmesi) alıcısı yasal olarak lale soğanlarını almakla yükümlüydü. Kararname, bu sözleşmelerin doğasını değiştirdi, böylece spot fiyat (piyasa fiyatı) düşerse alıcı sözleşme tutarının tamamını ödemektense bir ceza ücreti ödeyerek lale soğanlarını almaktan vazgeçebilecekti. Yasadaki bu değişim modern terminoloji ile düşünüldüğünde gelecek işlemler sözleşmelerinin opsiyon sözleşmesine dönüştürülmesidir. Bu teklif 1636 yılının sonbahar aylarında tartışılmaya başlanmıştır.Bu balonun arkasında bıraktığı Future Sözleşmelerin temeli ve yeni bir ticaret yapısının başlamasıdır. Çünkü dünyadaki ticaret artık bu balondan sonra bir daha eski haline dönmedi..Peki devam edelim tarihten yine Güney Deniz Şirketi aslında diğer örnekle alakası bile yoktur ama arkasında bıraktıkları ile ilgileniyoruz...
Güney Denizi Şirketi’nin hisse fiyatı 1720 senesinin Ocak ayında 128 pound’dan, aynı senenin Ağustos ayına kadar katlanarak 1000 pound’a kadar yükselmişti.Bu spekülatif yükseliş; İngiltere devleti, spekülatörler ve Güney Denizi Şirketi’nin manipülatif oyunları üçgeninde ortaya çıkmıştı. Hükümet, insanları şirketin hisselerini almaya teşvik ederken, şirket de kendi hisselerini alıp satiyordu ve balon patladı.
Şirket hayatını 100 sene kadar sürdürse de arkasında her balonda olduğu gibi borça batmış insanlar bıraktı. Bu tarihteki ilk hisse senedi balonu olarak görülmektedir.
Arkasında bıraktıkları ise Kraliyet ailesine öfke kusan bir millet , bahsettiğimiz dönemlerde İngiltere’de oldukça müsrif ve şatafatlı bir yaşam tarzı hakimdi bunun bitişi , o zamana kadar Güney Amerika ile ticaret yapma hakkına sahip tek İngiliz firmasıydı sonra bu sayı dahada çoğalarak diğer tüccarların bu pazara açılması sağlandı. İspanya savaşı için fon yaratan ingiltere darbe alarak tarihin seyri değişti.bu arada bu balona takılanlardan biride Sir Newton dur..
Devam edelim balon çok anlat anlat akşam edeceğiz gibi..
Mississippi Balonu
İngitere de kanun kaçağı olan Law diye bir adamın hikayesi ile başlıyor mevzu. Bu abi kalkıp geliyor Fransaya balolar çılgın patiler filan derken bir gün ot çekerken biri ile tanışıyor tanıştığı adam'da Fransanın devlet adamlarından biri(Hikayeleştirilmiş hali böyle sanırım
) Law Fransadaki abi leri kandırarak onlara kağıt para basmaya ikna ediyor. Çünkü halk metal paralardan sıkılmış. İçindeki altın miktarı düşmüşde düşmüş halkta haliyle bir isyan havası hakim. Neyse Law Fransa kralının onayınıda alarak diyorki bu kağıt paralar aynı zamanda altın gidin kağıt parayı uzatın size altınınızı ödesinler. Halk tabi bu olaya seviniyor hatta kağıt paraya daha fazla değer biçmeye başlıyor. Bu arada law bir şirket kuruyor Compagnie Perpetuelle des Indes (missisipi ) bu şirketin amacı Abd dakı sömürgeleri ile ticaret yapma aynı ingilizlerin mantığı gibi. Şirket bu arada tekel oluyor tek başına bu işi yapmaya başlıyor haliyle değerli halkta bu şirketin hissesini almak istiyor kara ortak olmak istiyor ama bir dakika !!! Bir aksilik var !!
Yanınıza aldınız bir canta dolusu altın gittiniz ben Missisipi şirketi hissesi almak istiyorum diyorsunuz ama size kimse satmıyor !!
çünkü şirket hisseleri Bank Royalin bastığı kağıt parayla alınıyor !!!
Haliyle insanlar altın bozup kağıt para alıp gidip şirket hissesi alıyor. Bank royal ipin uçunu kaçırıp (Çok kağıt para basıp) şirkette tepetaklak olunca (elinde block hisse sahiplerinin satması) halk gidiyor kağıt paralar ile bankaya. amaç kağıt parayı ver ve altın al haliyle 3 birini alıp geliyorlar ve tarih sayfamızda Mississippi Balonu olarak tarihe geçiyor..
Aslında bu Balon bana tehteri anımsattı bir an nedense bir ara bankadı dolar ile piyadaki dolar arasında ciddi fark vardı yani haddinden fazla tehter basılmıştı...
Sonuç olarak kağıt paranın kullanım alanları genişledi , gelecek finansal sisteme ciddi bir katkı sağladı...peki Dot-com balonu desem
Yeni yeni teknoloji şirketlerine milyon milyon yatırım yapan çılgınlar !!! Hele bunlar daha startup aşamasındayken hele ? Hatta bunların hiç birinin elinde elle tutulur reel bir kazanç yokken oysa. Öyle bir çılgınlık ki kimin ne yaptığını sorgulamadan para yatırma yarışmasına girildi herkesin bir fikri ama fikri paraya çevirme kabiliyeti yoktu ama olsun aldığı hisse her gün değerleniyordu sonunda bir gün düşüş başladı ve patladı !!! İnsanlar yatırımlarını kaybetti ,işlerini evlerini bu daha çok ABD yatırımcıları etkiledi ama gerisinde bıraktığı miras dünyayı değiştir.
Şimdi hemen aklınıza amazon veya google gelecek ve şunu diyeceksiniz dimi abi bunlara yatırım yapan zaten 7 sülalesi zengin oldu.. Evet abi haklısınız onca token arasından doğru seçim yaparsanız kazanırsınız o zaten cepte ama ben kazancı daha farklı anlatacağım...
İmesh diye bir şirket milyonlarca yatırım aldı ve sonunda battı ! arkasında bir sürü enkaz bırakarak ama bir şey yaptılar bir fikirleri vardı !!! Bu abilerin fikirleri o kadar harikaydıki şuan internet başında oturan herkes bu adamların fikrini illa denediler !!!! hatta şuan kullanıyorlar !!!
Fikirleri neydi !
İnternetten video oynatma hatta daha ileri seviyede canlı yayın yapma ! Şuan çok saçma geliyor dimi...
Ama öyle bir zamandı ki cd lerden alınan şifrelerle evdeki hatlardan internete girip hatta yaşınız büyükse flopy diske 3-4 tane cillopis resim kaydetmek (daha sonra izlemek üzere) olan bir nesil için !!! bu bir
devrim di !!! avi de neymiş olan biz 4k takılıyoruz diyebilirsiniz
aslında şuan bir sürü seçenek.
O zamanı hayal edin geriye gidin birisi size diyorki hey o resmini baktığın resimdeki xxxx nın videosunu izlesene ! Yada ofisten bir maç izle yada muzik klibi hemde internette bu muhteşem bir fikir idi hemde muhteşem çağ atlatacak ve bir sürü yatırım aldı...
Ama zamanının çok daha ötesinde olan bir firmaydı. Sahibi dolandırıcılıkla suçlandı !! Şirket çalışanları işsiz kaldı. Çünkü manyaq lar !!! 56k modem ile internete bağlanılan bir dönemde broadcast yapmak ta nedir !!! manyaq mısınız siz !!!
Heralde o gün bu soruyu sorsaydık alacağımız şey şu olurdu sanırım.
Sen teknoloji özürlü müsün arkadaşım bu geleceğin teknolojisi !! ama battı..
Şimdiki zamanda , günümüzde ise bu basit bir işlem bir tık uzaklıkta ! Onların temellerini oluşturdukları teknolojisini biz kullanıyoruz..
Peki soru şu ? Sizce satoshinin pimi çekip ortaya attığı bu şey nedir ? ve balonsa şayet nasıl bir iz bırakır ?
Saygılarımla...
Lossnet arkadaşın eklemesi. Bunu da alta yapıştıralım keyifli okumalar...
Güzel bir konu olmuş. Ben de konuya katkı sağlamak amacıyla "mal" kavramı ve ona biçilen değer üzerinden bazı bilgiler eklemek istiyorum.
Bir malın değeri, dar anlamda bakarsak "fayda sağlama" prensibine göre artar ya da azalır. Gerçekleştirmek istediğiniz şey, satın aldığınız bu ürünle birlikte çok daha kolay hale geliyorsa sizin gözünüzde değerlidir.
Örneğin; kıyafetlerinizin çok daha temiz yıkanması ya da çok daha hızlı ütülenmesi, standartların daha üzerinde olduğu için, bunu yapan aletler daha değerlidir. Günlük hayatımızın içerisinde bize kolaylık sağlayan tüm alet ve hizmetler için bunu düşünebiliriz.
* Daha geniş anlamda bakarsak, bu değeri etkileyen onlarca hatta yüzlerce kriter olabilir. Otomobil, telefon ya da bilgisayar gibi ürünlerde değer artıran şey konfor özellikleridir. Konfor + teknoloji + hız gibi faktörler malın değerini artırır!
* Piyasada az bulunma / nadir bulunma ve dayanıklı olma özelliklerine göre bakarsak da altın ve mücevherler daha değerlidir.
* Tüm bunlardan farklı olarak, bir de "ayrıcalık sağlayan mallar" vardır. Balonların çıkış noktası da genelde bu "ayrıcalık" kriteridir. Standart fiyatları yoktur. Bu tarz ürünlere sahip olmak aslında sizin herhangi bir sorununuzu çözmez ya da konfor sağlamaz. Marka olduğu için, çok pahalı olduğu için, az sayıda üretildiği için ya da satın alabilmenin ekstra başka şartları bulunduğu için bir "statü göstergesi" sayılır. Bu tarz malları insanlar konfor ya da ihtiyaç için değil "statü" için satın alırlar.
* Spekülatif mallar ise daha karmaşık yapıdadır. Ayrıcalık sağlayan mallarla bazı ortak özellikleri de bulunabilir. Değerleneceği henüz belli olmayan ya da potansiyeli olan bir araziye yatırım yapmak gibi görülebilir bu. Yüksek risk içerir ve sonucunda çok daha fazlasını ya da çok daha azını almanıza yol açar. Günümüzde kripto paralar, spekülatif mallarla benzerlik göstermektedir.
Lale balonu, ayrıcalıklı mallar kategorisine uygundur. Lale sahibi olmak, yüksek fiyatına ek olarak toplumda bir statü göstergesiydi. Bu statü daha sonra spekülatif özellikler de kazandı.
Dot-com balonu, spekülatif mallar kategorisine uygundur. Yüksek kazanç için yüksek yatırım gerektiriyordu ve gerçekleşmeme riski vardı.
