Blockhain Teknolojisinin Yeni Gözdesi: GraphBlockchain teknolojisinin gelişmesiyle beraber pek çok sistem de ortaya çıkmıştır. Bunlardan bir tanesi de Graph olarak bilinmektedir. Graph, en başta Ethereum olmak üzere, Ethereum ve IPFS gibi Blockchain sistemlerinden gelen verileri indekslemek ve sorgulamak için oluşturulan, merkezi olmayan bir protokoldür. Graph sayesinde doğrudan sorgulanması oldukça zor olan verileri sorgulamak mümkündür. Blockchain üzerine yapılan sorgulamalarda soru kolay dahi olsa, bir internet tarayıcısında çalışan dApp, yani merkezi olmayan bir uygulamadan yanıt alınması bazen günler alabilmekte ve büyük bir zaman kaybına neden olmaktadır. Zira Blockchain bilgilerini indekslemek de oldukça zor bir iştir. Ancak bununla da sınırlı kalmayarak kesinlik (finality), zincir yeniden yapılanmaları (chain reorganization) ve açılmamış bloklar (uncled block) gibi Blockchain özellikleri, bu sorgulamayı daha da zor hale getiren nitelikler arasındadır. Böylece Blockchain verilerinden doğru sorgulama sonuçlarını elde etmek de zorlaşmaktadır. Ancak Graph bu sorunu, Blockchain verilerini indeksleyen bir ana bilgisayar hizmeti (hosted sevice) ile çözerek hem zamandan tasarruf sağlamakta, hem de veri sorgulamadan elde edilen sonuçların doğruluğunu arttırmaktadır. Söz konusu indeksler “subgraphs” olarak bilinmekte olup, bunlar standart bir GraphQL API ile sorgulanabilmektedir. Bu subgraphlar silinememekte olup; aynı zamanda oluşturulduktan sonra isimleri de değiştirilememektedir. Gelecek tarihlerde ise ana bilgisayar hizmetinin (hosted service) aynı özelliklere sahip ve merkezi olmayan bir yapıya sahip olacağı belirtilmektedir. Graph tarafından desteklenen ağlar şunlardır.
⦁ Ethereum mainnet
⦁ Kovan
⦁ Rinkeby
⦁ Ropsten
⦁ Goerli
⦁ PoA-Core
⦁ xDAI
⦁ Sokol
The Graph Nasıl Çalışır?Graph akıllı bir sistem olup, subgraph manifest olarak da bilinen subgraph descriptions’a dayanarak Ethereum verilerini nasıl ve neyi indeksleyeceğini öğrenmektedir. Subgraph descriptions, bir subgraph için akıllı sözleşmeleri, söz konusu sözleşmelerde dikkat edilmesi gereken olayları ve olay verilerinin, Graph tarafından veri bankalarında saklanan verilerin nasıl haritalandırılacağını içermektedir. Graph sisteminde bir subgraph manifest yazınca, bu tanımı IPFS üzerinde saklayabilmek için Graph CLI kullanılmakta ve ana bilgisayar hizmetine (hosted service) subgraph için veri indekslemeye başlaması söylenmektedir.
Burada akış sağlanırken şu adımlar söz konusudur. ⦁ dApp, yani merkezi olmayan uygulama akıllı sözleşme ile işlem yaparak Ethereum üzerine veri ekler.
⦁ Söz konusu akıllı sözleşme, işlemi yaparken bir ya da birden fazla olay yayar.
⦁ Graph düğümü
-node-, Ethereum’u yeni bloklar ve içerebileceği subgraph için devamlı tarar.
⦁ Graph düğümü bu bloklarda Subgraph için Ethereum olaylarını tespit ederek, sağlamış olduğunuz harita işleyicilerini aktifleştirir. Burada bahsedilen haritalama, Ethereum olaylarına yanıt olarak Graph Node’un depolamış olduğu veri varlıklarını meydana getiren ya da güncelleyen WASM modülü olarak tanımlanmaktadır.
⦁ dApp (merkezi olmayan uygulama) düğümün GraphQL uç noktasını kullanmak suretiyle Blockchain’den indekslenen veriler için Graph düğümünü sorgulamaktadır. Graph düğümü GraphQL sorgularını, söz konusu verileri almak için, veri deposu sorgularına çevirerek, mağazanın indeksleme yeteneklerinden faydalanmaktadır.
⦁ dApp, söz konusu verileri son kullanıcılar için Ethereum’da yeni işlemler yapabilmek adına kullandıkları kullanıcı ara yüzünde görüntüler.
Subgraph OluşturmakSubgraph yayımı yapmadan önce Graph explorer’da oluşturmak gerekmektedir. Bunun için kontrol paneline giderek, subgraph butonuna tıklamanız ve şu bilgileri doldurmanız gerekmektedir.
⦁ Resim: Subgraph için hem önizleme görüntüsü, hem de küçük resim olarak kullanılacak bir resim seçmeniz gerekmektedir.
⦁ Subgraph adı: Subgraph’ın altında oluşturulduğu hesap adıyla beraber söz konusu dağıtımlar ve GraphQL uç noktaları için kullanılan hesap adı – subgraph adı stil adını da tanımlamaktadır. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere oluşturulduktan sonra bu kısım sonradan değiştirilememektedir.
⦁ Hesap: Subgraph altında meydana getirilen hesaptır. Bu gerek bir bireyin, gerekse bir organizasyonun hesabı olabilmektedir. Bundan sonra subgraph’lar hesaplar arasında taşınamamaktadır.
⦁ Altyazı: Subgraph kartlarında görülecek metindir.
⦁ Açıklama: Subgraph açıklamasıdır. Subgraph ayrıntıları sayfasında görülebilir.
⦁ GitHub URL: GitHub Subgraph havuzuna bağlantıdır.
⦁ Gizle: Bunu açıp-kapatmak,Subgraph’i Graph Explorer’da gizlemektedir.
Yeni subgraph kaydedildikten sonra bazı konularda yardım bilgileri içeren bir ekran görünmektedir.
Graph Token28 Ekim 2020 tarihli bir habere göre Graph Foundation, Graph bünyesinde kullanılan yerel para birimi olan GRT’nin satımını başlattığını duyurmuştu. Söz konusu satışlar esnasında toplam token arzının (400 Milyon Token)’ün yüzde 4’lük kısmı, 90 fazla ülkeden, KYC uyumluluğunu geçen Amerika Birleşik Devletleri dışarısındaki 4.500 üzerinde insana tahsis edilmiştir. Bu orijinal Grapherların, aynı zamanda 1-2 ay içerisinde The Graph’ın mainnet lansmanındaki ilk GRT topluluğu üyesi olacağı da bu haberde belirtilmişti. Dolayısıyla Graph Token satışları esnasında, alma hakkı kazanabilmek için kayıtlar geçtiğimiz ayın 15’inde sonlandığı için, eğer kaydınızı yaptırmamışsanız token satışına katılma gibi bir fırsatınız yoktur. Graph tarafından yapılan açıklamalara göre 20 bin kişi bu tokenler için ön kayıt yaptırmıştır ve geçtiğimiz 20 Ekim tarihinde ilgili hakkı kazanan kullanıcılara e-mail yoluyla gerekli bilgilendirmeler yapılmıştır. Söz konusu satışlar esnasında birincil hedef, GRT tokenlerin geniş çaplı dağıtılması olmuştu. Bu nedenle GRT Token satışlarına aralarında Vietnam, Rusya, Hindistan ve İngiltere de dâhil olmak üzere 99 ülke katılmıştı. GRT Token sahibi kişiler, merkezi olmayan uygulamalara hizmetlerini sunarak Graph Network’e Delegator, Indexer ya da Curator olarak katılabilecek. Bu kavramların açıklaması ise şu şekildedir.
⦁ Consumer: Consumer sınıfı, sorgulamalar için indeksleyicilere ödeme yapmaktadır. Dolayısıyla burada GRT ödenmektedir. Bunlar son kullanıcılar olacaktır. Aynı zamanda Graph ile entegre olmuş ara yazılımlar ya da web hizmetleri de olabilir.
⦁ Indexer:Indexer sınıfı, Graph’ın düğüm operatörleri olarak çalışmaktadır. Bu sınıf, daha iyi motive olabilmek için ödüller kazanmaktadır. Burada ileri düzeyde teknik bilgi gerekmektedir ve GRT Token kazanılmaktadır.
⦁ Curator: Bu sınıf, hangi subgraph’in indekslemek amacıyla değerli olduğunu belirleyebilmek amacıyla GRT Token kullanmaktadır. Bu kişiler genellikle geliştiriciler olmakla beraber, güvendikleri bir hizmeti ya da finansal anlamda motive edilmiş bir kişiyi destekleyen kişiler de olabilir. Burada gerekli olan teknik bilgi orta düzeyde teknik bilgi gerektirmektedir ve GRT kazanma fırsatı vardır.
⦁ Delegator: Bu sınıf, kişisel anlamda Graph düğümünü çalıştırmak zorunda kalmadan, enflasyon ödüllerinin bir kısmını anlayabilmek için bir indeksleyici adına GRT Tokeni stake etmektedir ve tecrübesi olmayan kişiler de bu sınıfa dâhil olabilir.
⦁ Fisherman: Fishermanlar ağın güvenliğini sağlayabilmek amacıyla sorgu yanıtlarının doğru olup olmadığını kontrol etmektedir.
⦁ Arbitrator: Arbitrator uyuşmazlık çözümü esnasında Indexerların kesilip, kesilmeyeceğini belirlemektedir.
Burada her kullanıcının Indexer, Curator ya da Delegator olma imkânı vardır. Ancak bunun için ilk olarak gerekli teknik bilgiye sahip olma şartı vardır. Bu sebeple The Graph kullanarak token yatırımı yapmak istiyorsanız; ilk olarak Blockchain ve Token sistemlerini hakkında genel bilgilere sahip olmalı, ardından da The Graph sistemini teknik bilgiler kapsamında incelemeniz gerekmektedir. Protokol anlamında Graph tokenlerinin iki temel kullanım alanı vardır.
⦁ Indexer Staking: Indexer’lar sorgu piyasasında keşfedilebilir olması ve geçekleştirdikleri iş için ekonomik güvenlik sağlamak amacıyla Grafik tokenleri yatırmaktadır.
⦁ Curator signaling: Curatorlar hangi Subgraph’ların ağ için değerli olacağını doğru bir şekilde tahmin ettikleri için, ödül kazandıkları bir curation piyasasında Graph jetonları yatırmaktadır.
Graph ana ağı başladıktan sonra ilgili kişiler stake işlemleri yaparak, kripto para, yani Graph token elde edecektir. Ancak bu aşama esnasında satın alınan Graph Tokenleri, mainnet piyasaya sürülene kadar başkalarına satma gibi işlemler yapılamayacak.
Şu anda The Graph ana bilgisayar hizmeti (hosted service) geçmiş ticaret hacimleri, token fiyatları ve akışkanlık gibi veriler için Coingecko, Synthetix ve Uniswap gibi uygulamalar için ayda 4 milyardan fazla bir sorguya söz konusu olmaktadır. Ancak sistemin amacı ana bilgisayar hizmetini (hosted service) süresiz çalıştırmak değil, veri tabanlarının, sunucuların ve APIlerin kontrol noktaları ve tek hata haline gelme olasılığını kaldırmaktır. Bu sebeple DeFi ve Web3 için tüm verileri, merkezi olmayan bir şekilde indekslemek ve sunmak adına çalışan beraber çalışan Indexer ve Curator pazarı oluşturmak için Graph Network kurulmaktadır. Söz konusu ağ uygulamaların sunucusuz olmasına izin vererek, tek veri tabanı ya da sunucuya dayanmaksızın, hizmeti çalışır tutabilmek için düğüm ağına sahip olacaktır. Graph ağı ek olarak aktif şekilde ağa katılan kullanıcıların söz konusu gücü veri tekellerine vermek yerine, veri hizmetleri sağlamak adına gelir elde etmelerine olanak tanıyacaktır. Graph ağı, içerisinde bulunduğumuz yılın sonlarına doğru başlatılacaktır.
The Graph PartnerleriBlockchain ve token gibi sistemlerde destekleyiciler, kullanıcılara biraz daha güven vermektedir. Bunun dışında söz konusu destekleyiciler, bu sistemleri desteklemeleri karşılığında buradan kazanç elde ettiği için bu konuya ilgili yaklaşmaktadır.
⦁ Framework
⦁ ParaFi Capital
⦁ DTC Capital
⦁ Multicoin
⦁ Coinbase Ventures
⦁ Digital Currency Group
⦁ Coinfund
⦁ Collider
⦁ Lemniscap
⦁ Reciprocal
⦁ Compound
⦁ 122 West
⦁ Tally Capital
⦁ South Park Commons
⦁ Stakefish
⦁ JD Capital
Eğer Graph’a üye olmak istiyorsanız, bunun için ilk olarak GitHub hesabına ihtiyacınız vardır. Ardından da bazı izinleri almanız gerekmektedir. Ardından bazı kurallarınız da vardır. Bunların haricinde sitenin kullanım koşullarını da okumanız ve iyi anlamanız da en az teknik detaylar kadar önemli konular arasındadır.
⦁ Bugları belirtin. Burada kodda mevcut olan herhangi bir hatayı kötü amaçla, bir avantaj sağlamak adına kullanmayın ve hemen bildirin.
⦁ Hack yapmayın. Diğer düğüm operatörlerini hacklemek ya da sosyal mühendislik yapılmamalıdır.
⦁ Değişiklikleri paylaşın. Varsayılan aracılarda yapılan değişiklikleri, The Graph takımı ile paylaşın.
⦁ Belge verileri. Ağ öğrenmelerini iyileştirmek adına testnet verilerini kaydedin ve The Graph ekibiyle paylaşın.
⦁ Görevlerinizi tamamlayın. Düğüm operatörleri ödül kazanabilmek adına test ağına katılarak, görevlerin gerekliliklerini yerine getirmelidir. Burada geç katılımcıların, göreceli olarak daha az ödül kazanacakları bilinmelidir.
The Graph’a katılmak istiyorsanız, yapmanız gereken kodlamalar oldukça uzun ve karmaşıktır. Bu nedenle Graph ekranına girdikten sonra, sol üst kısımda bulunan Docs kısmına tıkladıktan sonra, sol kısımda bulunan ekranda tüm kodlamaları inceleyerek, ayrıntılı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Token Fiyatı $0.03 - 0.00008 ETHThegraph.com - Discord - Telegram
