zkSync kullanımına ~600 gün önce başlamıştım. Şimdi eski versiyon olarak anılan (lite) versiyonu ilk aşamada sadece en fazla 0.01 ETH'lik köprüleme işlemine izin veriyordu. İçerisinde yapabilecekleriniz çok kısıtlıydı ve bu eski versiyonu daha sonra neredeyse hiç geliştirmediler hep çok basit düzeyde kaldı. Güvenilirlik arttıkça deposit limitini yükselttiler sadece.
Starknet ile kullanım geçmişim ise çok az. Çünkü ekosisteme hakim kişilerin bile varlıklarını kaybetmesine sebep olabilecek saçma bir sisteme sahipler şu anda. Cüzdan güncellemesini işleriniz dolayısıyla kaçırırsanız varlıklarınızı kaybetme riski var. Çok uzun süredir ekosistemin içerisinde olan ve bu ekosistem içerisinde iş yapan bir arkadaşım 1 ETH kaybetti. Küçük miktarlar kaybeden bir çok arkadaşım var. Yapılan bazı işlemler ile kayıp kurtarılabiliyor fakat bu süreçte de en küçük hatada geri döndürülemez hale geliyor.
Bana en çok EOS'u hatırlatıyor şu anki haliyle. Kullanım kolaylığı her zaman en büyük etkenlerden birisidir. Kullanıcının varlıklarını kaybedebileceği bir açığa (ekip kabul etmiyor olsa dahi) sahip olmak ise büyük saçmalık.
zkSync yapabilecekleriniz:Main köprü kullanımı: Kullanabileceğiniz bir çok alternatif köprü var ancak daha önceki neredeyse tüm örneklerinde kendi köprüsünü kullanmak kriterlerden birisiydi. Alternatif köprüleri kullandığınızda çoğu zaman sadece bir transfer işlemi olarak görünür. Kendi köprüsüyle işlem gerçekleştirdiğinizde ise kontrata temas etmiş olursunuz. Lite için ortalama 20 gwei civarında bu ücret ~3$, Era için ~4,5$. Kaç kere köprü kullandığınız da bir kritere dönüşebilir. Gerçekleştirdiğiniz işlemlerin boyutu da bir kriter olarak karşınıza çıkabilir.
NFT üretmek: Hesabınızı aktive etmenizi ve kontratla doğrudan etkileşiminizi sağlıyor. İlk aktivasyon sırasında 2,5$ civarında bir ücreti var. Daha sonraki her üretiminizde zincirdeki ücrete tabisiniz. 20 gwei civarında 0.13$ civarında ücret çıkar. Çoklayabilirsiniz, Era için de aynısını yapmayı unutmayın. Görseli yüklemek için
https://app.pinata.cloud veya diğer alternatiflerden yararlanabilirsiniz.
NFT transferi: Zincirde o andaki ücretle gerçekleştirebiliyorsunuz. NFT yarattığınız tx işlemi ana zincire gönderilip onaylanmadıkça transfer işlemi gerçekleştiremezsiniz. NFT yarattıktan sonra bir kaç saat verify olmasını beklemelisiniz.
NFT köprüleme: Yarattığınız NFT'yi verify olduktan sonra zk → ethereum ana zinciri yönünde withdraw edebilirsiniz. Lakin bu işlem biraz pahalı ve kriter olup olmayacağından emin değilim. 20 gwei ve zk normal yoğunluktayken yaklaşık 17$ işlem ücreti çıkıyor.
Transfer yapmak: Lite üzerinde 0,13$ transfer ücreti ile belirli aralıklarda işlem gerçekleştirebilirsiniz. Era'da işlem gerçekleştirmek için yoğun ilgi sonrası oluşan kalabalığın dağılmasını beklemenizi tavsiye edebilirim. Herhangi bir tx işlemi için ethereum mainnetten daha fazla ücret ödemek zorunda kalabilirsiniz şu an.
Kontrat etkileşimi: Lite için şu an etkileşim yapabileceğiniz kontrat miktarı oldukça kısıtlı. En bilineni Zigzag, ücret 0,13$ civarına düştüğü anlarda birimlerdeki makas aralığını da kontrol ederek ticaret gerçekleştirmek zincirdeki aktifliğinizi arttıracaktır. Era için ise şimdilik sınırlı sayıda olsa da (mute, syncswap v.b.) yakında çok sayıda seçeneğin olacağına eminim.
Airdrop kovalamaktan ziyade ekosistemin bir parçası olursanız işler sizin için çok daha iyi olacaktır. Airdrop kovalarken zarar etme olasılığınızın da her zaman olduğunu unutmayın. Örneğin zk.money bilinen venture capitallerden yüklü yatırım toplamıştı fakat projeyi durduklarını açıkladılar. Hop protocol benim cüzdanımı çok önceden transfer gerçekleştirdiğim bir çoklu kullanıcı ile birleştirip elemişti. Yada optimism gibi çok daha marjinal kriterler sunarak sadece zincir üzerinde işlem gerçekleştirenleri ödüllendirmeyip tüm ekosisteme ödülü yaymak isterse sizin aldığınız miktar harcadığınız miktardan az kalabilir.
