BİR COİNİN MALİYETİNE ETKİ EDEN UNSURLAR VE COİNLERİN MARKET DEĞERLERİ
Bir malın(peynir,zeytin,araba vs.) fiyatı temel olarak onu elde maliyetinin üstüne belli oranda kar konularak ortaya çıkar. Fakat bazı ticari mallar bu tanımın dışında kalırlar. Yani maliyetleri ile satış fiyatları arasında kesin bir ilişki kurabilmek neredeyse imkansızdır. Örnek olarak Da Vinci'nin bir tablosu, Marilyn Monroe'nun bir sütyeni
, Antikalar, Hisse senetleri vesaire vesaire. Bu listeyi uzatabiliriz. İşte bizim kripto para birimlerimizde de maliyet-fiyat ilişkisi neredeyse hiç yoktur.
Peki o zaman bu coinlerin fiyatları nasıl oluşuyor? İşte bu çok merak edilen soruya bu konuda cevap bulmaya çalışacağız.
DAHA BÜYÜK APTAL TEORİSİ
Daha büyük aptal teorisine göre bir nesnenin fiyatı esasi değeri ile değil, alıcıların beklentileri ve akıl dışı inanışları ile belirlenir. Başka bir tarafın o mala olduğundan daha fazla fiyattan sahip olmayı arzuladığı kanaatinde ki mantıklı bir alıcı, fiyatı makul görülebilir. Ya da o nesne ileride daha büyük bir aptala satılabilir beklentisi içindedir.
Gayrimenkul de, daha büyük aptal teorisi fiyatın daima yükseleceği beklentisi olduğundan yatırım yapmaya teşvik eder. Fiyatların sürekli yükselmesinden dolayı alıcı/satıcılar diğer riskleri hafife alabilirler. Borsalar da, çoğu yatırımcı şüpheli bir yatırım yaptığında, daha büyük aptal teorisinin etkisiyle ne de olsa ileride daha büyük bir aptala satabileceklerini farz ederler. Başka bir ifadeyle, onlar bir malı o fiyatı hakettiğinden dolayı değil başa birine daha yüksek fiyattan satabileceklerine inandıkları için alırlar. Buna kurtarılan yatırım ya da stok yatırımı denilebilir.
Sanat; fiyat hareketlerine ayrıcalıkların, fikir yürütmelerin, benzersizliğin etki ettiği esasi değerin pek bir öneminin olmadığı bir diğer ticari maldır. Da vinci'nin tablolarının değeri paha biçilemezdir. Marilyn Monroe'nun bir sütyeni 20 bin dolara satılmıştır. Koleksiyoncular sanat eserlerine ve ya değerli olduklarına inandıkları şeylere gerçek değerinden kat be kat fazla para verebilirler.
Peki o zaman alıcı ya da satıcıların beklentilerini belirleyen ya da inanışlarını etkileyen unsurlar nelerdir? İşte onlardan bazıları:
1. MADENCİLİK MALİYETLERİ Madenciliğiniz esnasındaki ödediğiniz fiyatları değerlendirerek kolayca bir tahminde bulunabilirsiniz. Mesela 1 günlüğüne 1gh/s için 0,5 bitcoin vererek bir rig kiraladığınızı varsayalım. 24 saatlik süre sonunda 10.000 coin ürettiğinizi varsayarsak , bu coinleri en az 5k satoshiden satmanız gerekir ki en azından maliyetinizi karşılasın. Madencinin bu coini kazarken en az %100-200 oranında bir kar elde etmek istediğinide hesaba katarsak, coinin marketteki ilk satış fiyatı tahminen 20-30 k arasında bir fiyat olabilir(Pazarlık payınıda kattım).
Eğer rig kiralamak yerine kendi riginizi kullanıyorsanız o zaman elektrik,cihaz ve uzun vadede amortisman maliyetlerini göz önüne alacaksınız. Örnekle;
Cihaz: Antminer S4 2 THs
Güç Tüketimi:1,38 KW
Elektrik kWh(kilowattsaat):0,11$ (Vergiler dahil Türkiye genel ortalaması)
Cihazın Saatlik/Günlük Enerji:1,38*0,11= 0,1518$ x24 sa = 3,65$ elektrik maliyeti(günlük)
Amortisman ve cihaz maliyetini göz ardı edersek, 1 gün içinde kazdığınız koinleri en azından 3,65 dolardan fazla fiyata satmalısınız ki zarar etmeyesiniz. Eğer bu maliyetleri karşılayamayacaksanız zaten o coin kazmaya değmez. Coinlerin çoğu borsaya girdikleri 1-2 gün içerisinde çok yüksek fiyatlara satılır ve giderek düşerler. Arada tekrar sıçramalar yapsalarda ilk satış fiyatına ulaşabilen coin sayısı çok azdır.
Madenciliğe girmeden de bir coinin maliyetini hesaplamanın yolu olduğunu belirten
drako adlı arkadaşımız bloktaki ödüle, zorluk değişkenine, fiyatına ve hash oranına bağlı olarak bir formül geliştirmiş. Formülü tam olarak anlayamadığım için çevirmedim fakat isteyen arkadaşlar
buradan bakabilirler. Burada ki hesaplamalardan çıkan değer coinin o anki değerinden düşükse coin maliyetini çıkarıyor üstünede kar bırakıyor demektir.
2.PREMINE (ÖN KAZI): Geliştiriciler önceden belli bir oranda coin'i kazarak(mesela ilk 50 bloğu kendileri kazarlar ya da kazmışlardır) bunları çekilişlerde, ödüllerde orda burda kullanacağız derler. Ama aslında amaçları, coin iyi bir borsaya girip fiyatı arttığında elindekilerin hepsini satarak kar elde etmektir. Coin'in duyurusunda ön kazı(premine) oranı belirtilir. Ön kazı oranı “0” olan bir coin diğerlerine göre daha avantajlıdır.
3.IPO(INITIAL PUBLIC OFFERING)/ICO(INITIAL COIN OFFERING): Bu iki terim farklı anlamlara gelse de basitçe şu şekilde ifade edilebilir. Coinler kazılmaya başlamadan önce belli bir miktarının bitcoin karşılığında satılarak, bunları satın alan kişilere ödedikleri bitcoin kadar pay ayırmaktır(tabi coini çıkarırlarsa
). Ethereum her ne kadar bir coin olmasada piyasaya çıkmadan bütün etherler satıldığı için bir örnek olarak gösterebiliriz. IPO/ICO tamamen bir risk olduğu için bu tür coinlere bulaşılması önerilmez. Fakat geliştirici vaad ettiklerini yaparsa tabiki çok kazandırır.
4. POW(PROOF OF WORK)/POS(PROOF OF STAKE): Tanımlar ile kafanızı karıştırmak istemiyorum. POW kısaca madencilik ile elde edilen coin, POS ise cüzdanınında bulunan coinlerin belli bir olgunluğa ulaşınca size belirtilen oranda verdiği coin. Olgunluk süresi ve kar coinin ana konusunda belirtilir. Her ikisini birlikte kullanan coinler ile birlikte ayrı ayrı kullanan coinlerde vardır. Burada tamamen kişisel görüşüm olarak yalnızca POW kullanan ya da POW+POS ise büyük miktarı POW için ayıran coinlerin daha değerli olduğunu düşünüyorum. POS süreci ne kadar maliyetsiz gibi gözükse de hem cüzdanı sürekli açık bulundurmak hem de cüzdanda coin bulundurmak zor olmakla birlikte getiriside azdır.
5. BLOK SÜRESİ/BLOK ÖDÜLÜ/TOPLAM ÜRETİM MİKTARI: Çok fazla üretilecek olan bir coinin değeri düşük olacaktır. Blok süresi düşük ve blok ödülüde yüksekse buda fiyatını düşürecektir. Eğer blok ödülü az ve toplam miktarda makul bir oranda ise (bitcoin ile karşılaştırılabilir) bu coinin fiyatı daha yüksek olacaktır.
Yukarı da açıkladığımız etkenlerin dışında coinin fiyatına etki eden diğer unsurlar şunlardır:
* Geliştirici Ekip ve vaat ettikleri
* Github üzerinde kodların yayınlanması
* Yol haritası ve yol haritasına sadık kalınması
* Coin logo tasarımı ve konunun hazırlanma biçimi
* Coini diğerlerinden farklı kılan unsurlar
* Algoritması
* Duyuru konusunun self-moderate olması
* Coinin herhangi bir borsaya girmesi
* Daha büyük bir borsaya girmesi
* Coinin hash oranı
* Geliştiricilerin açtıkları konuda aktif olması vb. Birçok unsur daha coinin fiyatına etki eder.
Mesela geliştiricilerin tanınmış ve güvenilir olmaları fiyata artı yönde etki ederken , yeni üyelikle açılmış bir coin duyurusu daha az tepki alır. Konu self-moderate ise geliştirici olumsuz yorumları silebilir. Buda fiyata eksi yönde etki eder. İnsanlar tasarımı beğenipte o coine ilgi duyabilirler. Gibi gibi dahada uzatabiliriz.
Bu konuyu düzenlerken forumdaki birçok arkadaşımızın fikirlerinden faydalandım. Yeni başlayanların daha iyi değerlendirmeler yapabilmesine yardımcı olması için elimden geldiğince basit seviyede anlatmaya çalıştım. Eğer yanlışım varsa lütfen düzeltin. Ayrıca konu ile ilgili yorumlarınızı lütfen bu başlık altında paylaşın . Çünkü biliyorum ki buraya yazmadığım daha birçok unsur var fiyatı etkileyen.
Son olarak belirtmeliyim ki, yukarıda fiyata etki ettiğini belirttiğim tüm unsurlardan en önemlisi ve geçerlisi hala “daha büyük aptal” teorisidir.
