Stabil paraların araştırmasına özellikle son dönemde yaşadığımız Ust çöküşüyle başladım. Nedir bunlar, nasıl çalışırlar diye. Bir çok farklı işleve sahip stabil paralar olduğunu da tam da o anda öğrenmiş oldum. Aslında kabaca dijital bir değere endekslenmiş paralar diyebiliriz. Bunlar da coin veya token ancak birisi dolar üzerinde stabil, diğer altın, başkası Euro üzerinde stabil bir değer olarak varlığını sürdürüyor. Peki bu nasıl oluyor? Nasıl değerini sabit tutmayı başarıyorlar?
Burada devreye farklı metotlar giriyor.
Buradaki USDT, USDC, BUSD gibi stabil paraları hepimiz biliyoruz. Bastıkları dijital para birimleri kadar gerçek dolar veya karşılığı taşınmazları hanelerinde tutma taahhüdünde bulunmuş paralar diyebiliriz. Bu konuda sektörün ilk ihtiyacını TETHER karşılamıştı ve inanılmaz hacimler oluşturmuştu. Bu hacimlerin karşılığını, bugün bile en yüksek hacimli stabil para olarak alıyorlar. Elbette hala şaibeler bitmiyor, şüpheler devam ediyor ancak sektörde varlıkları net şekilde devam ediyor.
Bir başka örnekte de DAI’yi vereceğim. DAI’de DAOMAKER üzerinden stabil işlem gören bir para birimi. Bu ve bu sınıftaki diğer stabil paralarda, paralar bir kripto varlıkla belirli bir değerle korunmak isteniyor. DAI örneğinde en az yüzde 50 ETH tutuluyor diye okudum.
Asıl dikkat çekmek istediğim nokta ise Algoritmik Stabil paralar. Bu konuya ayrı bir önem vermemin sebebi ise son günlerde yaşanan UST-LUNA ilişkisi.
Rebase denilen kısımdaki stabil paralarda durum biraz farklı. Bugün siz 100 stabil token aldınız ve yarın stabil token arzı arttı. Sizin elinizdeki token, stabil değere yani örneğin 100 dolarlık 100 token aldınız ve yarın arz yüzde 10 arttıysa, size de yüzde 10 ek tutar gönderilip değeri koruma stratejisiyle hareket ediyor. Token arzı ile cüzdanlar arasındaki değer kolerasyonu korunmaya çalışılıyor.
Burada en popüleri AMPL (Ampleforth) olarak göze çarpıyor. Token arzı ile fiyat artış azalış grafiğine şöyle bir göz atabilirsiniz.
Senyoraj stabil paralar.
İşte bu başlık altında Terra’yı inceleyebiliriz. Bu stabil paralarda birbirine bağlı 2 altcoin var. Birisi stabil, diğeri token/coin olmak üzere birbiriyle tamamen bağlı iki altcoin. Terra/Ust buna örnek verilecek ikili. Burada Terra arzı ile Ust dengesi korunacak şekilde ayarlanmış. Olay tam olarak şöyle. Ust stabil değeri 1 dolarda korunmak isteniyor. Alış-satışlar ile bu değer artıp/azalabilir. Diyelim ki alışlar yükseldi fiyat 1.01 dolara çıktı. Luna’ya 1.01 dolarlık karşılık satış yapıp tokeninizi alıyorsunuz. Aynı şekilde satışlar arttı ve UST değeri 0.99 dolara düştü. Bu durumda da 1 dolarlık Luna alımıyla değeri arttırıyor ve aradaki 0.01 dolarlık kârları cebinize arbitraj farkı olarak koyuyordunuz. Ancak bu kontrollü satışlarda mümkünken büyük satışlarda nasıl olacaktı? Tam olarak sorun burada kaynaklandı.
Yüklü satış işlemiyle birlikte UST satışı gerçekleşti. Sistem bunu 1 dolara sabitlemek için LUNA arzı geliştirdi. Bu arz satılmak istendiğinde Bitcoin düşüşüyle beraber açığı karşılayamadı. Bitcoin rezervlerinin aradaki farkı karşılayamaması ise sorunu büyüttü. Ust fiyatı bir anda 0.65 dolara kadar geriledi. Bu büyük düşüşü gören yatırımcı ise korku ve panik dalgasıyla birlikte elindeki UST’leri satmaya başladı. Sistem ise her satılan UST karşılığı 1 LUNA basmaya başladı. Arz o kadar arttı ki LUNA değeri gittikçe azaldı. Sayılarla anlatmak gerekirse :
Düşüşten hemen önce piyasada 377 milyon 576 bin 651 LUNA coin bulunuyordu. Satılan her UST için bir adet LUNA basıldı. Piyasalardaki LUNA sayısı bir anda 1 milyar 461 milyona yükseldi. Saat 10.00'da 3 milyar 250 milyondan fazla LUNA bulunurken saat 14.30'da dolaşımdaki LUNA sayısı 8 milyara yaklaştı. Yani piyasadaki coin sayısı 48 saatten kısa bir sürede 30 katına çıktı. Projenin güven kaybetmesi ve UST için gereken nakiti bulamaması nedeniyle LUNA'nın değer kaybı ise yüzde 99'u aştı.
Bu olayda gösteriyor ki Algoritmik stabil paralara yatırım yaparken bir kere daha düşünmemiz gerekiyor.
Terra projesi elindeki rezerv miktarı :
Kaynaklar :
https://www.ntv.com.tr/ntvpara/kripto-para/terra-luna-nedir-neden-dusuyor-luna-coin-ve-ust-arasindaki-iliski-nedir,DLiY_KOKp06M9UkdmWKEoAhttps://www.coinbureau.com/education/algorithmic-stablecoins/
