Stabil paralar

Stabil paraların araştırmasına özellikle son dönemde yaşadığımız Ust çöküşüyle başladım. Nedir bunlar, nasıl çalışırlar diye. Bir çok farklı işleve sahip stabil paralar olduğunu da tam da o anda öğrenmiş oldum. Aslında kabaca dijital bir değere endekslenmiş paralar diyebiliriz. Bunlar da coin veya token ancak birisi dolar üzerinde stabil, diğer altın, başkası Euro üzerinde stabil bir değer olarak varlığını sürdürüyor. Peki bu nasıl oluyor? Nasıl değerini sabit tutmayı başarıyorlar?

Burada devreye farklı metotlar giriyor.

Buradaki USDT, USDC, BUSD gibi stabil paraları hepimiz biliyoruz. Bastıkları dijital para birimleri kadar gerçek dolar veya karşılığı taşınmazları hanelerinde tutma taahhüdünde bulunmuş paralar diyebiliriz. Bu konuda sektörün ilk ihtiyacını TETHER karşılamıştı ve inanılmaz hacimler oluşturmuştu. Bu hacimlerin karşılığını, bugün bile en yüksek hacimli stabil para olarak alıyorlar. Elbette hala şaibeler bitmiyor, şüpheler devam ediyor ancak sektörde varlıkları net şekilde devam ediyor.

Bir başka örnekte de DAI’yi vereceğim. DAI’de DAOMAKER üzerinden stabil işlem gören bir para birimi. Bu ve bu sınıftaki diğer stabil paralarda, paralar bir kripto varlıkla belirli bir değerle korunmak isteniyor. DAI örneğinde en az yüzde 50 ETH tutuluyor diye okudum.

Asıl dikkat çekmek istediğim nokta ise Algoritmik Stabil paralar. Bu konuya ayrı bir önem vermemin sebebi ise son günlerde yaşanan UST-LUNA ilişkisi.

Rebase denilen kısımdaki stabil paralarda durum biraz farklı. Bugün siz 100 stabil token aldınız ve yarın stabil token arzı arttı. Sizin elinizdeki token, stabil değere yani örneğin 100 dolarlık 100 token aldınız ve yarın arz yüzde 10 arttıysa, size de yüzde 10 ek tutar gönderilip değeri koruma stratejisiyle hareket ediyor. Token arzı ile cüzdanlar arasındaki değer kolerasyonu korunmaya çalışılıyor.

Burada en popüleri AMPL (Ampleforth) olarak göze çarpıyor. Token arzı ile fiyat artış azalış grafiğine şöyle bir göz atabilirsiniz.

Senyoraj stabil paralar.

İşte bu başlık altında Terra’yı inceleyebiliriz. Bu stabil paralarda birbirine bağlı 2 altcoin var. Birisi stabil, diğeri token/coin olmak üzere birbiriyle tamamen bağlı iki altcoin. Terra/Ust buna örnek verilecek ikili. Burada Terra arzı ile Ust dengesi korunacak şekilde ayarlanmış. Olay tam olarak şöyle. Ust stabil değeri 1 dolarda korunmak isteniyor. Alış-satışlar ile bu değer artıp/azalabilir. Diyelim ki alışlar yükseldi fiyat 1.01 dolara çıktı. Luna’ya 1.01 dolarlık karşılık satış yapıp tokeninizi alıyorsunuz. Aynı şekilde satışlar arttı ve UST değeri 0.99 dolara düştü. Bu durumda da 1 dolarlık Luna alımıyla değeri arttırıyor ve aradaki 0.01 dolarlık kârları cebinize arbitraj farkı olarak koyuyordunuz. Ancak bu kontrollü satışlarda mümkünken büyük satışlarda nasıl olacaktı? Tam olarak sorun burada kaynaklandı.

Yüklü satış işlemiyle birlikte UST satışı gerçekleşti. Sistem bunu 1 dolara sabitlemek için LUNA arzı geliştirdi. Bu arz satılmak istendiğinde Bitcoin düşüşüyle beraber açığı karşılayamadı. Bitcoin rezervlerinin aradaki farkı karşılayamaması ise sorunu büyüttü. Ust fiyatı bir anda 0.65 dolara kadar geriledi. Bu büyük düşüşü gören yatırımcı ise korku ve panik dalgasıyla birlikte elindeki UST’leri satmaya başladı. Sistem ise her satılan UST karşılığı 1 LUNA basmaya başladı. Arz o kadar arttı ki LUNA değeri gittikçe azaldı. Sayılarla anlatmak gerekirse :

Düşüşten hemen önce piyasada 377 milyon 576 bin 651 LUNA coin bulunuyordu. Satılan her UST için bir adet LUNA basıldı. Piyasalardaki LUNA sayısı bir anda 1 milyar 461 milyona yükseldi. Saat 10.00'da 3 milyar 250 milyondan fazla LUNA bulunurken saat 14.30'da dolaşımdaki LUNA sayısı 8 milyara yaklaştı. Yani piyasadaki coin sayısı 48 saatten kısa bir sürede 30 katına çıktı. Projenin güven kaybetmesi ve UST için gereken nakiti bulamaması nedeniyle LUNA'nın değer kaybı ise yüzde 99'u aştı.

Bu olayda gösteriyor ki Algoritmik stabil paralara yatırım yaparken bir kere daha düşünmemiz gerekiyor.

Terra projesi elindeki rezerv miktarı :

Kaynaklar : https://www.ntv.com.tr/ntvpara/kripto-para/terra-luna-nedir-neden-dusuyor-luna-coin-ve-ust-arasindaki-iliski-nedir,DLiY_KOKp06M9UkdmWKEoA

https://www.coinbureau.com/education/algorithmic-stablecoins/

Aslında merkeziyetsiz dolara sabit birim arayışını anlamak için problemin tanımını yapmakla başlamalıyız. Merkeziyetsiz BTC ve Ethereum gibi birimlerin merkezi USDT - USDC gibi birimlere bağımlı pozisyonda kalması ekosistemi hem rahatsız hem tedirgin ediyor. İşlevlerin fiat para değerinden bağımsız olmasını bir kenara bırakarak ele aldığımızda merkeziyetsiz olduğunu söylediğimiz birimlerin merkezi borsalara, merkezi para aktarıcılara, merkezi şirketlere bağımlı olmasını istemiyoruz.

Merkezityetsiz bir stabil para yaratmak fikri çok kolay gibi görünse de bitcoin'in ilk ortaya çıkışındakine benzer dahice bir çözüme ihtiyacı olduğu kesin. Milyarlarca farklı senaryoya karşı hayatta kalabilmesi için çok ince bir denge üzerine oturtulması gerekiyor. En sık yapılan hata ise doğrudan bir kripto birimi dayanak noktası almak. Hareketli bir şeye başka bir şeyi bağlayarak sabitlemeye çalışıyoruz. Çoğu denge konumu piyasanın yükseliş anlarında çalışırken işler terse döndüğünde tepetaklak oluyor ve bu denge o kadar hassas ki en ufak değişiklik domino etkisi gösteriyor.

Bana göre hç birinin güvenirliliği kalmadı.. Amerika bu işe dur dedi.. Hayırdır benim para eşit bir dijital paran var ? ne oluyoruz dedi.
USDC ve DAI bir nebze elde tutulabilir, tabikide sepet yapılarak

Algoritmik stabil paranın kimse yanından geçmez..

Stabil coinlerin neredeyse hepsi güvensiz zaten.İnsanlara paranız güvende imajı vermek üzere tasarlanmış, istedikleri zamanlarda $ basmaya yarayan, kripto darphaneler bunlar.Merkez bankaları bile bu kadar kendine güvenle para basamıyor.En basitinden para basılmaya karar vermek için TBMM onayı almak gerekiyor -en azından Türkiye’de böyle.-

Kripto stabil paralara dönüp bakınca da, istedikleri gibi kripto $’ları basıp basıp istedikleri yerlere yatırım yapıyorlar.%20 faiz verirsen bu değirmenin suyu nereden derler sonunda.

Maalesef bence de stabil coinler hiçbir zaman güvenli değillerdi ve muhtemelen artık güvenleri dibe vurdu. Artık stabil coin alırken Coinbase ve Binance dışındakilerin yüzüne bakmıyorum aşırı riskli geliyor geriye kalan ne varsa. Tether falan hacmine bakmayın yani Bitfinex öyle çok güvenilir bir marka kesinlikle ama kesinlikle değildir.

Burada paraların sürekli bankaya çekilmesindense dijital olarak sabit değeri olan bir para birimine dönüştürme fikri bence çok iyi. Hala usdt olarak kenarda tutulan paralar da var ancak luna olayı bize gösterdi ki bir günde herşey tepetaklak olabiliyor. Bu yüzden sabit coinlerin riskini kabul ederek işlem yapmak en doğrusu.

Quote from: Phoenix Anka on May 19, 2022, 07:18:49 PM

Fikir iyi olabilir ama bu fikri tam olarak objektif yaşatan herhalde yoktur, varsa da ben bilmiyorum, benim bu işlemleri yaparken çevirdiğim dijital coin tether, bu yüzden tether işlemlerinde işim yoksa hızlıca alım yapıyorum, alım yapmadığım zamanlarda da tokende kalıyorsam cüzdana atıyorum,

Quote from: Pierre 2 on May 19, 2022, 07:10:05 PM

Tether güvensiz fakat Tetheri piyasadan kaldırmak o kadar kolay değil. %25 rezerv tutması bir şekilde parayı sabit olarak tutmaları için yeterli olacaktır. Piyasadaki Tetherlerin bir çoğu kripto borsası dışında OTC dünyasında dolaşıyor.

Güvenilir yeni bir stabil paraya ihtiyaç var. CDBC'ler gelsin bir an önce. Gerçek para tutalım.